|
|
Page de Pierre Otjacques (écriture pan-wallonne). Li pådje då Pire Otdjåke (rimetou e rfondou). |
|
|
|
Page de Pierre Otjacques (écriture pan-wallonne). Li pådje då Pire Otdjåke (rimetou e rfondou). |
|
dierin rapontiaedje - last update: 2004-08-03.
Dressêye:
Proze nén racontrece.
Rapoirtaedjes.
Tuzreyes.
Rireyes.
Ramexhnaedje di viyès racontroûles.
Fåves (di cåzantès biesses u plantes).
Pierre Otjacques, produjheu del plake lazer "Emacralaedje"
Ene djonne cavale mierseule dins s' pré
Sondjive a on voyaedje a fé.
Ele schoûte tot mougnant si yebe bén vete
Les ptits oujheas tchanter al coete.
So les noeres sipenes djondant s' tchamp,
Ene gréve s' adjoke po fé s' tchant.
Li magneuse di petches li houke
Et saye di lyi mete l' aiwe al boke.
"O m' bele cwè çki dj' voe la ?
Ene si bele biesse ki dmeure inla
Dins on ptit pré sins minme sayî
D' s'elver padzeu les ronxhes des fis
Mi, dji voyaedje dins tot l' payis
Et dj' xhaerbine dins tos les cortis
Ki ç' soeye sol tchamp d' on gros cinsî
Ubén l' paxhi d' on mwais ouxhî.
Li cavale est bén tchagrinêye
Mins ôt l' vî tindeu ki s'amoenne
Come tos les djoûs avou d' l'avoenne.
Et po kékes crins, ele est flazêye.
Vla nosse cavale tote rabeleye.
Et l' ome ustiyî po s' tindreye.
Avou kékès petches et do côrî
Il atrape li gréve et prind s' veye
Profitez bén d' vosse liberté,
Mins tuzez a tos ses dandjirs
A todi-z esse a dåripete,
On djouwe a riska-riskete.
Målåjheys mots : 1 cavale : jument || 2. sondjî : rêver || 3. petche : baie de sorbier. || 4. houkî : appeler || 5. fis d' ronxhe : fils barbelés. || xhaerbiner : gratter || 7. ouxhî : huissier ||8. tindeu : homme qui pratique la tenderie || 9. avoenne : avoine || 10. flazer : caresser || 11. rabeli : regaillardi || 12. ustiyî : outillé || tindreye : tenderie || 14. côrî : noisetier, coudrier || 15. tuzer : réfléchir || 16. a dåripete : constamment parti || 17. djouwer a riska-riskete : prendre de gros risques !
Pire Otjacques, li 16 d' octôbe 2004.
Les troes omes.
C' est troes omes, ki cåzèt dvant ene bire d' Orvå,...
Divant d' eraler, li prumî dit ås deus ôtes :
- Mi feme a des hantches [une taille] di wesse, ci nute ci, dji mel va piker !"
Li deujhinme dit adon :
- Mi feme, leye, a des hantches di cok di four [sauterelle], ci nute ci, djel va sôter".
Et l' troejhinme dit, ç' côp la :
- Mi feme, da minne, ele a des hantches d' olifant, ci nute ci, dji mel va tromper" !
P. Odjåkes, so "Viker", li prumî d' awousse 2000.
Dins on foirt bea corti,
Å mitan des rôzîs
Ene truke aveut trové
Del plaece por leye î crexhe.
Tot djinnés pal pôve truke,
Vôrént k' ele fouxhe caduke,
Zels, ki sintèt si bon,
Si firs di leus awions.
Les cawes di truke e fleur
Jamwais n' ont yeu d' odeur.
Les fleurs moennèt li veye,
Et fé vni l' djårdinî.
Avou li påle al mwin,
I va foyî radmint
Po disterer l' crompire
Et fote djus l' etrindjire.
Mi, dit l' plant d' truke adroet,
Dji va al tåve des rwès !
L' ome respond k' on legume
A on trop laid costume.
Criyî ! L' truke a sayî,
Mins vite on l' a råyî.
Rindoz siervice ås djins,
On vos rçuvrè co bén.
Mins s' i n' ont pus dandjî,
Bénrade on vos roveye,
Et di leus societés
I vos clôront l' intrêye.
P. Otjacques, divins: Coutcouloudjoû l° 35; Calindrî walon 2000.
Vint-cwate vatches touwêyes pa l' aloumwer.
Tot l' monde sait bén k' i n' si fåt nén mete padzo èn åbe tins d' èn oraedje !
Come on-z a yeu on moes d' awousse foirt tchôd, les oraedjes ont stî ossu foirt subitins et foirt såvadjes ci moes la. On tropea d' cwarante vatches l' a apris a ses depans.
L' afwaire s' a passé dé Viyance, al gåre d' Anlè. C' est la, k' èn ome di Maissin aveut metou pasturer ses grossès djnixhes, dins ene pasteure ki conte vint ectåres. Ci mårdi d' awousse la (1995), il a cmincî a-z aloumer et a touner al nute. Pwis, cwand l' oraedje a stî bén e rote, i s' a metou a ploure. Adon, les biesses s' ont rashonné padzo ene rîlêye di noejhtîs. C' est on dbout d' håye ki dmeure dins l' tchamp, on resse di limite eter deus ptits tchamps did dinltins et k' ont stî rashonnés pa nosse cinsî.
Les biesses ont shû leu prumire idêye, cwand ele s' ont stî mete al coete padzo ces ptits åbes la ! Adon, come elle estént zeles bråmint, ele s' ont metou ene siconte di l' ôte. Et çou ki dveut-z avni avna : l' aloumwer a toumé s' les åbes, et sol tropea e minme tins ! Ça fwait k' les biesses ont stî tortotes dizingneyes.
Li londmwin ttå matén, cwand l' acleveu d' Maissin a vnou vey a ses djonnès vatches, il a manké d' tchaire la, e voeyant l' moncea d' biesses sipetêyes padzo les côrîs. I nd a conté vint-cwate, amonçlêyes ene siconte di l' ôte, les cwate fiers e l' air.
Adon, il a stî rwaitî on pô pus lon, po vey si les ôtes estént co bén so pî. Et il a veu ki s' måleur esteut co pus grand ! Dins l' restant do tropea, end aveut co set ôtes k' estént bén målureuzmint stroupieyes. Il a veu des cis ki xhalént, des ôtes k' estént broûlêyes sol dos et s' les coisses, et des ôtes ki rotént li tiesse e l' air, li gleta al gueuye sins pus sawè doû çk' elle alént. Citlales ossu avént stî djondowes pa l' aloumwer, et n' estént pus bounes k' a mete e trô.
Fåt saveur k' après ene dizingnêye pareye, ces biesses la ni savèt pus mougnî normålmint, et k' ele si laixhèt deperi.
Li conte esteut bon : 24 et 7, ça nos fwait 31 djinixhes so cwarante di schafieyes. Les kékes dierinnes ki dmorént, ele mougnént bén trankilmint dins ene ôte coine del pasteure. Ele s' avént yeu dandjreus metou al coete padzo èn ôte doket d' åbes, et c' est po ça k' elle estént co vicantes.
Dins ç' cas ci, li cinsî esteut bén assuré. Lacobén por lu, paski ç' n' est nén todi l' cas ! L' assurance lyi va rpayî a pô près l' pris d' ses biesses. I n' årè pus k' a s' mete e rote po-z è ratchter, udon, ndaler al fôre å Tchestea po-z è rtrover a pô près les minmes.
Mins, målureus, vozôtes, dins les cinses, on-z è rcåzrè co lontins, alez, di ç' fameus oraedje la ! On n' aveut jamwais veu, di sovnance di viye djin, on schafiaedje parey e l' Årdene.
Pierre Otjacques, 1995, nén eplaidî.
Réflexion sur la vie quotidienne
Setimbe si mostere bén sovint come on deujhinme et court prétins
Les vacances hoûte, pitits et grands efants rexhèt les saetchs et les maletes foû des årmweres po rintrer e scole. C' est åjhey d' les rimpli, di biks, di croyons et d' cayés : end a plin les botikes. Ça fwait dipus d' cwénze djoûs, cåzu dispu l' kiminçmint d' awousse, ki les botikîs fjhèt del reclame po vinde li materiel di bon scolî. Si on les schoûtreut, on tchandjreut d' saetch tos ls ans.
A l' eure d' enute, li måke do saetch a dipus d' impôrtance ki çou k' on va mete didins. Tot çk' est noû assaetche les djonnes, mins après kékes djoûs, c' est ddja tot : on pite dedja dins ç' bea saetch la et on l' tape dins l' fond do bus ki ramoenne les scolîs.
A troes ans, amoenné pa s' mere ki brait ostant ki si efant, on dischovere li scole. Des vayantès mwaistresses, plinnes d' atimprance, aprindèt ces ptits poyons la a dessiner, a discôper, mins ossu a s' etinde avou ls ôtes, a partaedjî leus djeus... et a les rindjî. Ké bea programe ! Et dire k' i fåt troes ans sins s' discoraedjî po nos ptitès crolêyès båsheles, et nos ptits blancs valets ariver a mwaistri leus mwins, leus bokes et leus pîs.
A shijh ans, on s' croet ddja grand ! Dins des beas mousmints, al mwin d' si mere u d' on papa bén fir, on dit "bondjoû" a Monsieu l' Mwaisse, e-z intrant. Aprinde a lére, a scrire et a conter, ça n' vént nén tot seu. Les cårculetes et les copiutreces î aidèt voltî mins c' est po pus tård.
E moennant si efant l' prumî djoû e scole, dijhans lyi e rotant : "A troes ans, m' valet, dji t' ans atchté on noû saetch, po twè l' poirter tote ti vikereye, djusk' al pinsion. Et cwand ti l' pôzrès la, dins li dresse å gurnî, i t' dimeurrè kékes anêyes, po ti rtourner, et rwaitî les pus djonnes ki front come twè. S' i schoûtèt leus parints, po tchoezi li boune voye, adon, å coron d' leus royes, i s' rimimberront dipus d' bons sovnis ki d' mwais. C' est ki ç' côp la, li veye våt les poennes d' esse vikêye, et li scole va aidî li scolî a trover si tchmin.
Bon voyaedje, djonnès djins !
Pire Otjacques; divins: Nosse calindrî walon, 1998 & Singuliers, 3 / 1998.
CD di "Scrijheus d' Årdene".
Si des mots difficiles se présentent à vous sur ces pages, allez voir s'il ne sont pas expliqués dans le Splitchant motî do walon (avec brève traduction française), ou dans le Wikipedia, l'encyclopédie en wallon (suivez: "Pordjet Esplicant Motî").
(Index par auteur) Djivêye des scrijheus. (dont les textes sont disponibles en wallon commun) Djivêye des scrijheus k' ont scrît u k' ont stî rashious e rfondou walon.
(Back textes en wallon commun) Erdalans sol pådje des scrijhaedjes e rfondou walon.
(Back homepage) Alans rzè el mwaisse-pådje
(homepage wallon commun) Alans rzè eviè l' pådje moennrece do rfondou walon.
Sicrijhaedjes eplaidîs so les fyis avou l' åjhmince do scrijheu.
Édition "en ligne"explicitement autorisée par l'auteur.
