|
|
Li pådje Chantal Denis |
|
|
|
Li pådje Chantal Denis |
|
dierin rapontiaedje - last update: 2014-07-22
Dressêye:
Proze nén racontrece
Proze racontrece
Ratournaedje di tchansons d' efants
Ricweraedjes sol walon (e francès)
Scolaedje do walon
Eléments biographiques Notûle so s' vicåreye
Deus grossès eures, ki dj' a ratindou dins m' fastrou.
Avou totes les idêyes ki coberôlént e m' tiesse. Li docteur aveut yeu on accidint avou si oto. Il aveut manké s' tournant. So ene voye k' i cnoxheut come si potche. Est çki c' esteut vraiymint èn accidint ? Aléve-t i vraiymint trop rade ? E-n esprès ?
Sacwants djoûs dvant, on-z aveut veyou on tchminåd ki tournéve et racatourner åtoû del vweteure. Gn a ene pîce ki mankéve dins l' moteur. Ene pîce ki n' åreut seu ndaler tote seule. Minme si l' oto åreut stî buker conte on postea d' beton ? Les scabins et les consyîs, a ls etinde, i n' årént nén brai si l' docteur åreut yeu on mwais côp. Ça ls åreut minme foirt bén arindjî…
Did la a…
Et asteure, on-z aprind ki l' docteur et s' feme, c' esteut margaye cåzu tos les djoûs. I n' fåt nén todi djudjî l' åbe a l' pelake ! A pus ki docteur n' åreut yeu stitchî ça e s' tiesse di Mayane po l' etourpiner ? Ni rovians nén k' ele n' est nén pus malene ki ça, l' pôve mivêye !
Et, çou k' on racontéve, ki l' Mazwî n' aveut nén todi yeu ses cwate pîs blancs... Des clabådaedjes ? Et les baligands k' avént acertiné ki l' drouke vineut d' amon Mazwî ? Et si ç' sereut vraiymint l' vraiy ki l' fi do docteur fjheut do martchotaedje ? Ci n' sereut nén l' prumire pitite andje…
Et si, tot conté tot rabatou, li docteur åreut fwait måleur di lu ? S' il åreut sintou k' on-z åreut bénrade dischovrou l' potêye ? Et si, et si... Va-z è fé del djote avou ça, la, twè !
Comint sawè ? Comint çki dj' pôreu bén dismacraler l' exhea ?
Veyou di ç' manire la, gn a nén a dire, i m' plaijheut bén, li mestî.
Chantal Denis, divins: On byin bråve ome, s.l., 2002.
Dipus d' racsegnes so Wikipedia
Ene prijhon; on prijhnî k' on n' sait nén å djusse pocwè k' il a stî stitchî la, mins ki s' rimimbere si vicåreye. Tot d' on côp, on sait, et vo l' la ki rexhe, on pô dvant d' aveur fwait s' tins. Va-t i poleur ricmincî ene novele vicåreye ?
Dipus d' racsegnes so Wikipedia
"Si je te dis que je t'aime, tu me comprendras ?" lyi aveut i dit insi, e francès.
Ç' åreut yeu stî e walon, gn åreut pont yeu d' dotance... mins, e francès ?
Elle aveut respondu "oyi", po n' si nén fé passer po ene biesse. Sortot k' ele nel conoxheut k' dispu sacwants samwinnes. Mins, ki vleut i dire, å djusse ? "Vos savoz bén ki dj' so curé et k' dji n' taprè måy li cote dissu l' håye" oubén "dji vos inme bén", tot simplumint ?
Il ont continouwé a s' rivey, en camaerådes, et-z aprinde a s' conoxhe.
I n' a nén falou tårdjî lontins po sawè ki l' djermale di cour, c' esteut LU, c' esteut LEYE.
- Nos n' plans nén aler pus lon, aveut i dit, on djoû.
- Non, aveut ele respondou.
Ele li sinteut bén. Pus lon, c' esteut l' amour, c' esteut sofri. Et, di tote manire, il esteut vint-cénk ans pu vî k' leye. Vint-cénk ans ! L' ådje di esse si pa !
Bén decidés tos les deus, i s' ont djoké.
- Si djoker, ça n' vout nén dire ki nos n' nos plans pus cåzer, don ?
- Non, bén seur
- C' est drole, çou k' vos rshonnoz m' mame !
- Ele vike co ?
- Non, elle a morou l' anêye di dvant k' vos vnîxhe å monde.
- A ? Et vos l' voeyîz voltî ?
- Si dj' el voeyeu voltî, vos ! Cwand elle a morou, c' est mi k' a stî vef ! Nén ki dj' vou prinde li plaece di m' pa, savoz ! Mins mi man - dji n' divreu nén dire ça - mi man, c' esteut m' Bon Diu.
- C' est po ça k' vos n' vos avoz nén maryî ?
- Oyi. Dji n' a djamåy pont trové d' comere k' aveut des beas costés. Po vs dire li vraiy, dj' inme ostant les omes. Vos m' è vloz ?
- Maria todi, non ! Tchaeke ses idêyes ladsu. Et po tot vos dire, mi, les omes, dji les voe evi !
- Vo ndè la ene di cope !, avént i dit, tos les deus eshonne.
... Et, a l' plaece di rire, come il arive co mwints côps dins ces cas la, i s' ont rwaitî n' on l' ôte, tot mouwés. Et sinte leu cour tocter. Et leu tiesse bate li berloke.
Il esteut curé. Ele ni croeyeut ni a Diu ni a Diale. I n' si sårént rescontrer so l' voye del espirålté, s' apinse k' on dit.
La k' on djoû, ele tchait so on live ki cåze di moirts et d' ravicaedje. Co des boignes contes, dandjreus !
Oyi, des boignes contes... mins tot l' minme. Tot s' rapinsant çou k' i lyi aveut dit so s' moman, c' esteut a n' nén croere, come ele si rshonnént. Adonpwis, cwand ele lyi cåzéve, a lu, est çk' ele nel loméve nén "mi ptit gamén", totafwait come si moman, ci "vî" ome la ? Et cwand i nd aléve å niût, est çk' ele ni triyanéve nén come ene vraiye moman ?
- Ça n' vout rén dire, ô, ça !
Non ? Bén dabôr, li tchet k' elle aveut rprins après l' moirt di s' tchén ? Si tchén k' ele voeyeut si telmint voltî. Est çki ça s' pôreut bén ki ç' sereut do ravicaedje eto ? C' est k' il aveut des xhinêyes di tchén, si tchet ! Des xhinêyes di s' prôpe tchén !
- Ê, djoke tu, saiss , mi feye ! Ci côp ci, ti dvéns sote.
- Kécfeye bén. Mins vs avoz bea dire, c' est ene sacwè k' grabouye !
- Et co les djins ki cåznut avou les moirts ?
- Taijhe tu, va ! C' est totes emantcheures po-z awè des cwårs foû d' vosse boûsse, ça.
- Dji n' di nén, n' espaitche ki c' est drole tot l' minme. Kécfeye bén k' gn a des charlatans la ddins, mins... gn a k' vos apudnut ds afwaires ki vos n' conoxhîz nén ddja vos-minme ! Et si vos rnaxhîz ene miete,... vos vs rindoz conte ki c' est l' peure verité !
- I voeynut bén a kî k' il ont a fé, ô ! Non, non, rén d' tot ça ! Çou k' egzistêye, c' est çk' on voet, et rén ki çk' on voet !
- Li courant electrike, vos l' voeyoz, vos ? Cwand vos cåzoz dins vosse telefone di potche avou ene sakî k' est cint kilometes pus lon, vos voeyoz l' fyi ? Gn a si telmint ds afwaires ki nos n' savans nén, ki nos n' compurdans nén.
Et si l' amour sereut si telmint foirt po rmete eshonne les djins ki s' ont vraiymint veyou voltî ?
Sobayî !
Chantal Denis, foû di Les Cayés walons, l° 6 2006 (nôvimbe et decimbe), rashiou e rfondou avou l' åjhmince del sicrijheuse.
Si des mots difficiles se présentent à vous sur ces pages, allez voir s'ils ne sont pas expliqués dans le Splitchant motî do walon (avec brève traduction française), ou dans le Wikipedia, l'encyclopédie en wallon (suivez: "Pordjet Esplicant Motî").
(Index des sujets traités en wallon unifié) Djivêye des sudjets diswalpés e rfondou walon.
(Index des auteurs dont les textes sont disponibles en wallon commun) Djivêye des scrijheus k' ont scrît u k' ont stî rashious e rfondou walon.
(Back textes en wallon commun) Erdalans sol pådje des scrijhaedjes e rfondou walon.
(Back homepage) Alans rzè el mwaisse-pådje
(homepage wallon commun) Alans rzè eviè l' pådje moennrece do rfondou walon.
Sicrijhaedjes eplaidîs so les fyis avou l' åjhmince do scrijheu. Sacwants bokets scrîts ezès walons coinreces polèt aveur sitî ene miete rassonrés po poleur shuve pus åjheymint les mwaissès-rîles do rfondou walon.
Édition en ligne explicitement autorisée par l'auteur. Certains textes peuvent avoir subi des modifications mineures pour faciliter leur insertion dans le projet de langue nationale pan-wallonne.
