|
|
Ene pådje sol moirt (e walon) |
|
|
Ene pådje sol moirt (e walon) |
dierin rapontiaedje - last update: 2013-04-13
Dressêye:
Poèmes Arimés
Prose Prôze
Eloges funèbres et messes d'enterrement Cåzaedjes d' etermint
Texte lu aux funérailles de Madeleine Ledent (Transinne, le 30 mars 2013) Lijhaedje a l' etermint da Madlinne Ledent, Transene, li 30 di måss 2013 (Sébastien Dehent)Pådjes sol minme sudjet
Textes wallons des funérailles d'Albert Mahin (Transinne, le 19 novembre 2002)
Sicrijhaedjes di l' etermint da Bebert Mahin, Transene, li 19 di nôvimbe 2002
Vos nos avoz tant dné ki les mots sont trop flåwes po dire å djusse çou ki dji rsintans.
Vosse foice, vosse volté eyet vosse coraedje ont todi stî èn egzimpe po tertos.
Vos montîz cobén a sminces, et vos n' avîz waire di cur. Fåt bén dire li vraiy wice k' il est. Mins on côp dischindou del schåle, vos estîz l' meyeu des omes.
Cwand dj' esténs co efants, vos nos avoz mostré les bwès, et les passêyes do djibî.
Cwand dj' avans stî al laide ådje, vos nos avoz dné del laxhe, djusse assez po nozôtes comprinde li veye. Et nos leyî tchoezi nos scoles nozôtes-minmes.
Cwand ç' a stî po cortizer, et ki dji vs avans prezinté nos galants et comeres, vos ls avoz docô acmoirdou, et les rwaitî come vos prôpes efants.
Po vos ptits-efants, vos fourîz on clapant bon-popa. Ké plaijhi por zels d' aler djouwer so vosse tracteur.
Nosse pere, c' est seur ki dj' årans foirt li tins long après vos, mins nos estans seur ki vos mousroz todroet å paradis.
Ki ci daegn la, ki vs avoz foyî, et tcherwé, et tant tchaspougnî dins vos mwins, ki ci tere la, di dj', soeye li pus påjhire des rpoizaedjes.
Brijite Mahin (e francès), rimetou e walon.
2. Lijhaedje di l' Apocalipe da sint Djhan
Ça fwait k' ene sakî - mi, Djhan -
A veyou on novea cir et ene novele daegn, ca l' vî cir et l' viye tere avént tourné a rén, et s' gn aveut i pupont d' mer.
Et dji voeya dischinde do stoelî, did dilé l' Bon Diu, tot on novea viyaedje, ki fourit lomé « Li Nouve Djeruzalem », ene veye belzè blanke, bén rassonrêye, come ene marieye k' a metou si bele nouve blanke cote li djoû d' ses noices.
Et dj' a-st oyou ene grosse vwès ki vneut do Trone do Bon Diu, et ki djheut:
« Voci l' måjhon ki l' Bon Diu î va dmorer avou ses djins, et avou les djins d' ses djins, et esse tofer å mitan d' zels, et rixhorbi les låmes di leus ouys; et après, gn årè pus nolu ki tchoûlrè, pus personne ki brairè, pus nouk ki serè dins l' penin, paski l' prumî monde årè disparexhou. »
Adon, li ci k' esteut ashid sol trone riclama:
« Vo m' ci asteure ki rmete totafwait a noû. Et c' est mi k' est totafwait, di A a Zêta, li cminçmint et l' dibout.
Ça fwait k' dj' irè poujhî d' l' aiwe å sourdant ki fwait raviker, et djel dinrè ås cis k' åront soe. C' est ça k' il åront wangnî: li ravicance po todi; et dji serè leu Bon Diu, et zels, i seront mes efants. »
C' est l' Bon Diu k' a cåzé.
pa Djôzef (li prumî des efants)
Po Memere, ki l' Bon Diu l' aide a-z edurer ces laids moumints la,priyans tertos l' Bon Diu.
Edward (li dierin)
Po tos les crustins, les muzulmans et les djwifs, ki croeyèt tertos å minme Bon Diu, et cåzu ås minmes profetes, por zels si sovni ki leus troes rlidjons lezî pretchèt li påye, et nén les margayes et les touwaedjes, priyans tertos l' Bon Diu.
Ça fwait k' nosse pere est moirt
S' il åreut yeu morou sol côp, on åreut yeu dit : Bén il a stî vite evoye.
Moru u endaler, c' est Piron parey, mins avou l' idêye ki l' ci k' eva, on djoû, i rvénrè.
Çou ki conte enute, c' est d' vey comint k' il a passé les 80 anêyes k' il a stî so tere.
Adon, dji respondrè, platezak : Come on sint.
Pask' on sint, c' est nén todi onk ki fwait des miråkes. On sint, c' est l' ci ki fwait si ovraedje comifåt, djoû après djoû.
Et po ça, cwand nosse pére fijheut åk, l' fijheut bén. Dins s' boutaedje come cinsî, po cmincî : tcherwer, semer, rahener, fåtchî, dresser ås croupetes, dinltins ; picuber et tcheryî ås boteas, dins les dierinnès anêyes. Pu sognî les biesses, monder, stierni, mode, et hay vos nd åroz.
Gn a ene paskeye k' on raconte å Marok, ki mostere on cinsî et on curé k' arivèt eshonne a l' ouxh do paradis. C' est po vey kî çki mousrè l' prumî. Et i forbatèt po sawè li ké des deus k' a fwait li pus d' bén po les djins. Al fén des féns, lu Bon Diu va relire lu cinsî po moussî l' prumî.
Mins ratuzer a nosse pére c' est ossi tuzer å bwès, si grand plaijhi. Soeye-t i po fé si pårt di virêye, rceper les houpîs al tronçneuse, rifinde ås cougnets et ratcheryî des grosses siglissêyes ; soeye-t i po-z aler al trake, k' il î aléve pus voltî k' al dicåce.
Mins, ås tchamp, e ståve u dins les bwès, todi fé si ovraedje comifåt, nén come on halcotî. Cwand i buzikéve al måjhon et fé do mnujhî u do maçon, i gn aveut nouk a lyi prinde : ci n' esteut nén fwait a l' asulon : c' esteut djusse a on poy près.
Il ovréve po-z awè des liårds assez po-z aclever si ptite niyêye, nén po ramasser des monceas. Gn a pont d' avance : li tchmijhe d' on moirt n' a pont d' potches, sapinse k' on dit e walon.
A rvey, dabôrd, nosse pére, et a èn ôte côp... motoit bén.
Lucyin Mahin, li 14 di nôvimbe 2002
Merci bråmint des côps di nos aveur sotnou tins des laids cwårts d' eure ki nos avans passé cwand Albert a ndalé di l' ôte des costés.
Aline et les efants, bea-efants et ptits-efants.
Texte lu aux funérailles de Madeleine Ledent (Transinne, le 30 mars 2013)
Lijhaedje a l' etermint da Madlinne Ledent, Transene, li 30 di måss 2013
Enute, c’ est on djoû d’ doû. Dabôrd, i n’ est ki d’ djusse ki dji vos cåze des låmes.
I vos fåt saveur ki des låmes, avou nosse bobone, dj’ end avans veyou di totes les coleurs. Oyi, da ! Nosse grand-mame, c’ esteut l’ roye Sint-Djan a leye tote seule.
- des låmes di djoye :cwand dj’ aléve avou leye ås tchamps, al fôrêye po les robetes, nos rivnéns avou des trûtes a fricasser po soper.
Taiss k’ åy ! Nosse bobone, c’ esteut ene prestidjitatresse.
- des låmes di sofrixhance : Cwand dji touméve, ele mi seréve, et mi strinde siconte di leye, et-z aswadji m’ poenne insi :
« On boket d’ lård so vosse coixheure, et ça serè-st evoye, mi gamén ! »
Taiss k’ oyi ! Nosse bobone, c’ esteut ene infirmire.
- des låmes di rcrindaedje :
« Bastén ! Arestez vs di fé assoti vosse ptite sour, ôtrumint, dji va houkî vosse moman. »
Taiss k’ åy : nosse bobone esteut sicoloke, et saveur trover les bons mots a dire å bon moumint.
- des låmes di sbarmint : « Waite a twè padzo tes doets, di n’ nén les spotchî ! » :: Ay ! »
Come di djusse, a ç’ moumint la, li tape-cou do gurnî mi raclapéve mes doets. « Dji t’ l’ aveu bén dit, di waitî a twè ! »
Oyi, taiss ! Nosse bobone esteut advineuse, et ç’ djoû la, dj’ a-st amidré m’ walon, tot-z aprindant ki des doets, ci n’ esteut nén des doyes.
- des låmes di xhaxhlaedje :
« André, mete tes ouys, ti n’ voes rén ! » (a nosse bon-popa, po k’ i mete ses berikes)
« André, mete tes dints, on n’ comprind rén ! » (por lu mete ses fås dints)
« André, mete tes orayes, ti n’ etins rén ! » (po lyi fé mete si aparey dins l’ oraye)
Oyi, don, vozôtes ! Nosse bobone, c’ esteut ene otorino... ki s’ ocupéve voltî di nosse bon-popa.
- des låmes d’ emarvoymint : Nosse bobone si sketéve les deus pougnets tot corant po mete ses bedots ås tchamps å matén ; on lyi meteut deus plåsses a nonne ; et ele ricoreut après ses bedots po les rintrer al nute... avou des ptitès trikes ataetcheyes a tchaeke plåsse, come di djusse.
Gn a nén a dire, nosse bobone, c’ esteut ene djin come on n’ è fwait pupont.
Madlinne !
Avou ci ptit no la, on tuze todi al ratourneure « tchoûler come ene madlinne »
Drole di ptit no ene si coriante djin !
Bobone, merci bråmint des côps d’ aveur diné del coleur a nos vicåreyes.
Minme si, enute, dj’ avans des låmes di poenne, ces coleurs la n’ ont nén schoyou.
Asteure, il est tins d’ aler rtrover nosse bon-popa, po poleur resse tos les deus eshonne.
Dehant Sébastien, spitch (e francès avou des bokets e walon) dit a l’ etermint di s’ grand-mame, Madeleine Ledent, a l’ eglijhe di Transene, li 30 di måss 2013, rimetou tot e rfondou walon.
Destins croisés d'une rose et d'une femme
Rôze di nôvimbe
Vos estîz si påjhûle åddilong do pazea
Cwand ele vos a croejhlé etot fjhant s' pormoennåde.
Vos a-t ele riloukî, å sinte vosse frisse muzea ?
Mins d' on traite côp di spene, vos lyi av' fwait ene crevåde...
Vos estîz si påjhûle, la å fond do djårdén.
Vos n' cwerîz ki l' solea, li tcholeur et l' loumire,
Et sins måy vos rtourner so les fleurs ki vs djondént.
Vos n' avîz k' ene noere sogne, c' est vey s' elver l' poûssire.
Vos estîz si påjhûle et vs n' oyîz måy ki s' vwès.
Elle esteut si peneuse et portant si nozêye.
On djoû, on vs a côpé po vs mete so s' caisse di bwès
Po s' dierinne pormoennåde. D' on côp, vs estîz des meyes.
C. Dodet, divins les Cahiers Wallons, 8/1971.
Gn a on gros moirt
Berli bign bogn ! Cwè k' ça vout dire
Tos ces bruts d' clotches
Nos orayes kimincèt d' brutyî
Adjoke ! Adjoke !
Mins l' souneu m' dit : fåt m' pardoner
Si dj' soune si foirt
C' est k' dji so cmandé do curé
Gn a on gros moirt.
C' est co onk k' a mo bén des dobes
Gn årè del djin.
Ça va fé do bén po li schoupe.
Gåre a l' ofrande
Adon il arive co sovint
K' gn a des pîces d' ôr
Si t' såreus come on-z est contin
Gn a on gros moirt.
Mi et l' fossî, c' est l' åbutude
Ås ptits siervices
On roisteye ça so cénk munutes;
Ça n' sint nén l' ritche.
Il arive po les ptitès djins
K' on tape do clore.
Mins nén enute, ca ça sint bon
Gn a on gros moirt.
Monsieu l' curé ersè al nute
So l' ristindeuse
S' a metou e colere tote noere:
Ci pôve djin la
Elle aveut tot rossi s' lapete
Ça s' voeyeut foirt.
Ç' n' esteut pus on sorpli a mete
Cwand gn a on gros moirt.
Les vobiscum les vobinus
Tote li djéndjole
Pater noster et oremousse
Tot ça s' evole
Directumint trover l' Bon Diu
Des cofru-foirts
Po fé ene plaece e Paradis.
Gn a on gros moirt.
Tot srè wårni d' noerès gordenes
Eyet l' muzike
Va cachî didins s' repertwere
Tot çki gn a d' chik
Po codure l' åme do trepassé Gladiator
Rekî est ç' , Catrene a passé
Gn a on gros moirt.
Alfred Henno, divins Recueil, Gand, 1908, replaidî pa M. Piron, divins: « Anthologie de la littérature wallonne ».
