Gendarme Yvonne, prosatrice en langue wallonne. Li pådje da Yvonne Gendarme, ene sicrijheuse di contes e walon. |
dierin rapontiaedje - last update: 2004-01-30.
Dressêye:
Li tournêye da Sint Nicolai (en areyoplane).
Si vos n' avoz rén d' mî a fé k' di m' lére, dji vs va conter on sondje ki dj' a fwait.
Dji m' trovéve tot timpe å matén so l' voye di Bierzet, la ki dj' aveu radjoû po lower on ptit areyoplane. Et vola k' cint metes divant mi, dji voe on ptit ågne, tot fén seu, tcherdjî come li pout-z esse ene bone biesse di s' sôre et ki hanéve a vs fé pitié. On pô ewaerêye, dji m' aresta adlé lu. Les grandès banses, k' i draenéve dizo, ridoxhént d' djowets, minme k' onk di zels vineut do toumer foû.
- " Binamé Bon Diu ! C' est l' ågne da Sint-Nicolai ! " di dj' tot metant m' mwin e s' hatrea po l' fiesti.
- Hi han ! responda-t i peneuzmint.
- Mins wice alez vs don insi ? Vos m' avizez bén nåjhi et vos avoz do må a vosse pî, al copete do martchî ?
- Awè, dji so-st e marimince ! Dj' a co ene longue voye a fé po rdjonde mi mwaisse. I m' rawåde et s' mi doet i trover bén londjin. Dji m' a stroukî disconte ene grand grosse pire, voeyoz vs, et dji n' pou aler pus roed.
- O ! m' pôve fi ! Mins dji vs va-st aidî, savoz ! Dj' a-st ene idêye : puvite ki d' m' aler pormoenner al vude, dji prin vosse tchedje divins mi areyoplane et dj' el va poirter a Sint Nicolai tot lyi djhant ki dji m' va fé vost ovraedje. Li grand sint n' årè k' a m' espliker. Et vos, alez disk' a Bierzet. Vos iroz trover di m' pårt l' årtisse ki dmeure la et vos voeroz, vos seroz vite riweri.
- Mi feye, come vos estoz binamêye ! Ostant k' dj' el so, a çou k' on dit. Et merci co cint côps, savoz !
Si vos årîz veyou ses bons ouys ! Dj' endè so co tote mouwêye.
Et vola l' afwaire emantchêye. Vos n' mi croeroz motoit nén, mins i fwait målåhey del shure, Sint Nicolai ! I va d' on mwaisse livea po fé si ovraedje. Ça n' si freut nén do dire por lu "d' on trin d' infier", edon ?
Dji fjha do mî k' dji poleu, mins dji vs doe bén dire ki dj' a souwé a grossès gotes ! Insi, po onk des voyaedjes, dji n' ava nén l' tins do fé mes cårculs divant d' m' enairî et dj' ava totes les poennes do monde po shure mi voye. Ene ôte feye, i fjheut on vint a bouxhî èn ågne djus. Dji n' avanceu nén, dj' esteu kihosseye come on poe so on tabeur. Et, vola k' po rhazi l' clå, adon k' dji vneu tot djusse do ridschinde et k' dji cmincive a rôler, li vint prinda dvins ene aiye et mi ptit avion mança di s' ritourner come ene boûkete.
Il ariva-st ossu, tot rivnant di Spå, k' el campagne esteut si télmint bele ki dj' endè rovia on moumint mi ovraedje.
Dj' inmreu bén do vs fé rsinti tot l' boneur ki l' avion vs apoite ! Mådjinez vs so l' pisse. Fwait a fwait, vos fjhoz hoûler vosse moteur di s' pus roed; vos rôlez abeye, abeye, eco pus abeye et vola k' vos cwitez l' tere !
Come ene aloye, vos montez todi pus hôt, vos voeyoz todi pus lon. Li cir est da vosse ! Tot fén parey k' on grand cube, vos baltez padzeu les tiers et les valêyes. Vos caracolez come i vs shonne bon, vos estoz libe, libe !
Vos rloukîz l' åbion des nûleyes ki court so les tchamps et les waides. Vos voeyoz des cavales ki s' porshuvèt e cir et s' disfligoter po leyî plaece a des ågnes ki vont-st ossu nd aler a brebådes. Vos cnoxhoz l' doûce sôlreye ki vs rind l' cour etait et pus ledjî k' ene ploume.
Et motoit k' on djoû, si vs estoz tchançleus, vos voeroz "l' åreyole" des aviyateurs : l' åbion di vost avion so ene nûlêye, å mitan d' on ceke ås coleurs di l' airdiè ! Vos n' el pôroz måy rovyî.
Mins rivnans a mi ovraedje.
Vola k' do costé do Coûtchant, dji voe les nûlêyes dessiner l' åbe d' Abråm. Binamêye Sinte Viedje ! Li djoû s' anoerixh et dji n' serè måy revoye divant l' nute serêye !
Vo m' la gåye ! Dji n' a nén les ahesses k' i fåt po voler del nute. Et l' pé d' tot, i n' a nole loumire so l' terén d' Bierzet !
Al wåde di Diu, saetchîz vs di spexheur, mi feye. Et, tot conte fwait, i gn a ene hapêye ki vs årîz dvou vey Molisse ! Çou ki vout dire ki vs avoz pierdou vosse voye !
Ki va dju fé ?
Prindant coraedje, dji rcwera l' bone direccion et finålmint, dji voeya, då lon, li Plaece Sint-Lambiet, avou s' blawtante reclame po "Bulles d' Ôr", al copete då Delhaize. K' el veye di Lidje esteut bele del nute, avou totes ses loumires.
Et mi, såvêye, Signeur ! Dji n' aveu pus k' a shuve li tier d' Ans la k' les vweteures fijhént des longuès rodjès royes avou leus lamponetes di drî. Il ireut bén må si dj' mankéve li terén et, adonpwis, on voerè bén...
Tot-z arivant ladzeu, dji voeya k' c' esteut l' hoûle por mi so l' areyodrome. On-z î tiréve des fizêyes po l' loumer do mî k' on poleut et, al tere, wice ki dji dveu dischinde, on-z aveut metou ene riguilete di lampes ki blawtént. Ouf ! Vola do moens çou ki m' fijheut bén plaijhi. Dji m' dimanda-st ossu pocwè k' ene djipe rôléve so l' pisse come s' elle avaxhe li diale å cou. Li ci k' el moennéve aveut motoit sogne ki dji n' el vinaxhe sipråtchî ! Oubén puvite si dxhombréve-t i, li binamé ome, po-z aler mete des lampes tot å coron.
Å dfwait des lampes, on m' dijha-st après côp k' on-z aveut dvou disfoncî l' poite do locå po les î aler cweri.
Asteure, i n' esteut pus tins do halkiner ! Dji hapa ene grande golêye d' air et dj' ataca l' maneuve. C' est vs dire si, après-z aveur sitou l' cåze d' on parey samrou, dji so co tote binåjhe -- merci l' bon Diu -- d' aveur, el noeristé, reyussi on "troes ponts", çou ki vout dire ki les rowes di l' avion, les cisses di drî et les deus di dvant, ont-st aduzé l' tere djusse å minme moumint. C' est tot fén parey ki d' ateri "come on påpe", insi k' les pilotes d' areyoplane di m' djonne tins el dijhént.
Arivêye å hangar, nén pus fire k' i n' faleut, vos l' tuzez bén, dji voeya k' nou pilote n' esteut revoye e s' måjhone. I s' avént fwait tant d' måva sonk po li ptite djonne feye ki dj' esteu-st adon, k' i rawårdént po saveur cwè et come.
- Bravo, djhît i, mins vos nos avoz fwait haper ene bele sogne, savoz !
Et vola k' dji voe m' moniteur rivni, a grandès ascoxheyes, del tour di controle, wice k' on l' aveut espaitchî do prinde èn avion po-z aler cweri après mi, come el voleut fé. Come di djusse, dji m' atindeu a rçure ene bone astrapade di s' pårt. bén neni alez ! Il esteut vormint trop contin.
Sint Nicoley, lu, passéve si mwin e s' båbe, tot fjhant ene seure mene. I dveut tuzer ki si ågne et mi, nos nos avéns dné l' doet po lyi emacraler si ovraedje.
Al fén finåle, dji pola fé malete, ca tos les efants estît siervous. Dj' esteu nåjheye, mins come dji m' aveu bén plait !
L' afwaire aveut stî vite et rade tolminme.
- Li progrès a des bons costés ! derit Sint Nicoley ki s' aveut rapåjhté. Po m' rimerciyî d' aveur sognî si ågne, i m' fjha griper sol toet d' ene måjhone ki dji ricnoxha todroet.
- Riloukîz pa l' trô del tchiminêye", mi consia-t i.
Kéne ewaeråcion ! Vola k' dj' î voe l' grande plaece del måjhone. Dji voe m' mame, tote mouwêye, ki rlouke, avou on grand sorire, li ptite båshele ki dj' esteu di ç' tins la. Ene pitite båshele ki dmane sitåmusse divant ene grande pope, si bele avou ses blonds tchveas tot crolés et ses mousseures di princesse.
Ele voet co, li ptite, ene banse et ene vweteure po l' pope ! Ele court tot avå po dischovri totes les djodjowes. Elle est si télmint foû d' leye ki, hapant al vole on live d' imådjes po l' riloukî, ele s' ashît a costé del tcheyire !
Et vola co des tchikes, des orandjes, des djaeyes, des coûkes di Rinse, des sint-Nicolai d' tchocolåt...
Et on l' etind braire "Merci, sint Nicolai !"
A costé d' mi, so l' toet, li grand sint tape so mi spale et, avou on bon sorire, mi dene on gros boulome di påsse. Di bon cour, dji hagne divins. Mmmm ! Come çoula m' gostêye bén ! Tot parey ki ç' djoû la ki dji vén do rviker et k' est portant bén lon...
C' est a ç' moumint la k' dji m' a dispierté...
Yvonne GENDARME, divins: Djåzans walon, 2-2003.
(Si des mots difficiles se présentent à vous sur ces pages, allez voir s'il ne sont pas expliqués dans le Splitchant motî do walon (avec brève traduction française).
(Index des auteurs dont les textes sont disponibles en wallon commun) Djivêye des scrijheus k' ont scrît u k' ont stî rashious e rfondou walon
(Back textes en wallon commun) Erdalans sol pådje des scrijhaedjes e rfondou walon.
(Back homepage) Alans rzè el mwaisse-pådje
(homepage wallon commun) Alans rzè eviè l' pådje moennrece do rfondou walon.
Sicrijhaedjes eplaidîs so les fyis avou l' åjhmince del rivowe "Djåzans walon". Sacwants bokets scrîts ezès walons coinreces polèt aveur sitî ene miete rassonrés po poleur shuve pus åjheymint les mwaissès-rîles do rfondou walon.
Certains textes peuvent avoir subi des modifications mineures pour faciliter leur insertion dans le projet de langue nationale pan-wallonne.