|
|
Li pådje da Mimile et des bribeus d' toubak (cåzaedjes då Flipe Antoenne) |
|
||||
|
|
Li pådje da Mimile et des bribeus d' toubak (cåzaedjes då Flipe Antoenne) |
|
||||
dierin rapontiaedje - last update: 2020-07-11
Dressêye:
Cåzaedje des tchansons
Tchantaedje di tchansons redjårbêyes da
Biyografeye
Atôtchance
Videyos so les fyis
Sol tévé waloncåzante
Ns esténs cåzu e djun ; el solea tapéve dedja foirt, di grand matén ;
Dji tchicotéve dins l’ corti et m’ fré tcherdjive les fours ;
Cwand ça a stî l’ eure di dinner on a rmoussî el måjhon.
El mame a criyî del coujhene « Screpez vos pîs sol payasson ! »
Adon ele nos dit k’ elle aveut des noveles des Troes Måjhones.
Vo n’ la-t i nén ki l’ Maridjene s’ a tapé dins les noerès aiwes do Ri d’ Rome !
Ladsu vla l’ pere ki dit a l’ mame e fjhant tourner li plat d’ saeyén :
« El pôve Maridjene n’ esteut nén foirt revoeyeye ; fijhoz passer l’ pwin !
Fårè rpasser tos les royons ås canadas, buter les fanes. »
El mame mi dit : « t’ voes, cwand dj’ î pinse, c’ est cwand minme biesse po cisse pôve Maridjene. »
On pôreut croere k’ i n’ arive djamåy rén d’ fameus ås Troes Måjhones.
Et ådjourdu Maridjene s’ a tapé dins les noerès aiwes do Ri d’ Rome !
Èm fré raconte k’ on djoû, lu, avou l’ grand sdåne di Nicolas
Il avént metou ene gurnouye dins l’ dos del Maridjene al seyance di cinema.
Et i m’ di co : « sovén tu ! ti lyi cåzéves li dierin dimegne, padrî l’ eglijhe
Sieve mu co ene miete do posson d’ bire ; li veye voci n’ est nén åjhey.
Dire ki dj’ l’ a veu l’ long del soyreye Wiyam, aeyir, ås Troes Måjhones,
Et k’ ådjourdu el Maridjene s’ a tapé dins les noerès aiwes do Ri d’ Rome !
Èm mame mame mi dit : « i m’ shonne, mi grand, k’ ti n’ as waire d’ apetit
Dj’ a fwait l’ graye tote el matinêye, et ti n’ as nén magnî pus k’ ene soris.
Away ! Li sour do djonne curé a passé avou s’-n oto
E djhant k’ ele vénreut dinner dimegne, ey ele racontéve co...
K’ elle aveut veu ene sakî ki ti rshonnéve, ås Troes Måjhones
Et k’ lu et Maridjene tapént ene sacwè dins les noerès aiwes do Ri d’ Rome.
I s’ a passé tote ene anêye, et pus nolu ni cåze del Maridjene.
Mi fré k’ s’ a metou e manaedje bén lon did ci est so ene cinse å fond des Fagnes.
L’ gripe espagnole ki rôdayive par ci a apicî l’ pere å moes d’ djanvî.
Dispu moman est todi scranse ; ele n’ est pus boune a rén.
Et mi, come ça, tenawete, dji va code sacwants fleurs d’ aloumwere, ås Troes Måjhones
Po ndaler les taper do hôt do pont didins les noerès aiwes do Ri d’ Rome. (2 côps)
Cåzaedje : Philippe Antoine ; Muzike & tchantaedje : Vincent Delire (Mimile) ; plake « Nén ene åme »
S' les viyès djins rvénrént so tere,
Seur k' i n' tådjrént waire a rmori.
L' vicaedje d' asteure inte deus tcheyires
Touye et catouye; on court todi.
Les martchands d' tchå frizèt l' dezasse;
Mia våt magnî do pwin d' agaesse.
Ki d' s' etoner del pourcelreye.
Ti gobes èn oû, bondjoû l' pepeye !
Resploe
Ké viye, ké viyes mins ké viye k' on...
ké viye k' on vike (2 côps)
Dinltins, ti conoxheu les djins;
T' aléves al shijhe dé les vijhéns.
T' aléves cafè taper les cwåtes.
Asteure Berta ti rwaite di cresse;
L' grosse Raimonde s' a fwait raezer l' tiesse;
Avou leu cotes disk' al copete,
'le mostrèt l' schonete so l' Etrernete.
Tchofile vike avou Bodjomé;
Vont adopter on novea-né.
Et po n' nén awè l' air trop biesse,
Leus femes sayèt di candjî d' seke.
å resploe
Loyîs pås pî come dins les cirkes,
les djonnes zouplèt a l' elastike.
I rdjiblèt l' minme ki des yoyos;
Ça rmetreut leus idêyes d' astok.
Ns alans sol lune po vey did lon
El tere ki s' è va-st a rescoulon.
Si kéconk nos rwaite al lunete,
Doet esse a s'-n åjhe dissu s' planete.
Cåzaedje da Philippe Antoine; muzike da Vincent Delire, arindjmints da Roberto Gobessi
I.
Di nos djoûs, po fé bea vizaedje
Et schaper ås sinnes di manaedje,
Våt mia fé braire ki d' fé eveye,
Des cous rastrindous, on s' rafeye.
Li djimlastike est a l' oneur
Tot seu, ubén tertos e keur
Ca flaye, ça grawe, ça les fwait totes (toutes)
So les machines, c' est hay et boute !
Resploe
Weight watching, no body building !
Weight watching mins rwaite al machine ! (2 côps)
II.
Po moussî dins on bikini
Ele si frè scroter, ele si frè mori.
Minme el solea est electrike
Amon les martchands d' estetike.
Al måjhone, on magne do stofé,
Des pemes tchitcheyes et des sorets.
Vea må fotou våt mî k' vea crâs.
Et dji n' cåze nén do tralala.
å resploe
III.
Gn a ki s' fijhèt sucî l' coyene,
Discotaeyî leu-z epidere,
Monter les fosses, bodjî les bosses,
Pupont d' bôrlets, pupont d' råbosses.
Bénrade, ele seront come des afitches
Dins leus rondeurs divnowes tote tchitches
Å moens, elle åront èn advintaedje (advintâdje)
Ça serè pus åjhey di tourner l' pådje. (pâdje).
å resploe
Vincent Delire, dissu: plake lazer "Mimile et les bribeus d' toubak" & plake lazer "Ké veye k' on vike", vindowe på tchanteu.
I.
L' djoû va s' lever dins les ôneas
Ça l' rawoeyrè d' vey li solea,
Mårtén Pexheu
Shijh eures moens l' cwårt, i s' disferloke
C' est l' eure d' end aler al coulote.
Ene bolêye di cafè salé,
Boket d' gazete; vo l' la rsouwé.
Troes canapexhes e bos rfindou,
Des gros plombs et des rastrindous...
Evoye,
Mårtén Pexheu, fi do schayteu.
II.
Viers di fumî, et des copixhes
Po amoircî, boesse di poes chiches,
Mårtén Pexheu
Dins l' aiwe, ça tchesse et ça tchåpote
C' est seur, i va sorti l' cagnote.
L' solea tapéve a côps d' mårtea
Pus rén a s' tchôker dins l' gozea
Les moxhes volént ådzeu do stron;
Pierots tchipiént dins les bouxhons...
Ké soye !
Mårtén Pexheu, fi do schayteu.
III.
Il a candjî vint côps d' monteures
A sayî dins totes les posteures,
Mårtén Pexheu, fi do schayteu.
Po on tchabot, po ene åblete,
I s' a-st ecramyî didins l' yebe
Sketé l' poujhete, tcheu dins l' rixhot,
Pierdou ses dints, pierdou s' tricot.
Il a ralé dzo l' grand stoelî
Mins dmwin, i serè å såt do lét...
Evoye,
Mårtén Pexheu, fi do schayteu.
Sicrijhaedje : Philippe Antoine; muzike : Vincent Delire, foû di : Coutcouloudjoû, l° 113-114 (bontins 2005).
Catoize di måss 2005; Couvén; ene bele pitite måjhon avou ene bele pitite sitouve. Divant nozôtes: Mimile.
On rlomé Couvinwès
Dimandeu (Dm): - Kî çki c' est, Mimile ?
Mimile: - Bén Mimile, ès vraiy no, c' est Vincent Delire. Il a skepyî dins l' payis d' Couvén e 1958; ça fwait ddja ene hapêye k' il est avår ci. Il est cnoxhou dins couvén pask' i tchante e walon. Mins, a Couvén, il est cnoxhou eto pask' i s' a revergougnî disconte des feus rodjes k' anoyént les djins.
Dm: - Nén sol fontinne (avou ene posteure di fier), k' est sol grand-plaece et k' a costé tchir et vilin, po çki c' est, todi ?
Mimile: - Sol pixhlote eto - dji l' a lomé l' pixhlote -, dj' a fwait ene pitite tchanson dsu. Portant c' est Djan Morette, on foirt rilomé årtisse d' avår ci, ki l' a-st atûzlé. Mins i n' avént nén des liårds assez po fé l' pordjet come l' årtisse l' aveut dessiné. Ça fwait k' il ont tot rastrindou; tantea k' ça ni rshonne nén a grand tchoi. Djel di insi :
Ene buze å payis des "poêliers"
C' esteut vormint ene boune idêye,
E roviant k' ene buze pout esse
Li simbole d' ene grosse biesse.
On l' lome eto buze ås aiyetes u li vé (li kekete) ås aiyetes, u li Colukenpisse (li politikî l' a cmandé, c' esteut on lomé Colle).
Paski, dins l' payis d' Couvén, cwand on fwait arnåjhe ås djins, i n' si leyèt nén roter so les pîs. On l' a bén veyou avou les båraedjes. Al fén des anêyes 1970, on vleut fé on gros båraedje sol Noere Aiwe. Dj' a bouté conte, dins les prumîs. Nos avans amonté ene des prumirès libès radios e l' Urope ki s' loméve radio Noere Aiwe (radio "Eau Nwêre").
Après dji m' a ocupé d' on pordjet di pus grande Radio.
Dm: - Et vos avoz wangnî li "batreye del Noere Aiwe" ?
Mimile: - Oyi mins ça a stî lon. On-z a sketé tot l' tchantî; on-z a sketè les machines. Gn aveut po deus miyons d' damaedjes. Gn a yeu on procès. Mins on-z a stî sotnou pås politikîs d' avår ci. Adon, Travôs Publiks ont leyî ouve.
Po les Couvinwès, c' esteut on miråke: i djhént k' on n' pleut rén fé sconte des Travôs Publiks.
Fé des tchansons : nén si åjhey ki ça !
Dm: - Nos alans ene miete cåzer d' vosse cårire. I paret ki vos avoz fwait on recital al Nouve-Delhi e walon !
Mimile: - Neni, mins c' est l' veur ki dj' a stî e l' Inde. C' est drola ki dj' a-st aprin a djouwer del flûte indyinne et di rwaitî l' muzike a môde des Hindous. So nosse dierinne plake, gn a ene tchanson ki s' lome "Indiablou", la k' gn a totès sôres ki vnèt del muzike indyinne.
Dm: - Fé ene tchanson, ci n' est nén come fé ene powezêye ?
Mimile: - Ci n' est nén pår li minme. Naturelmint, les sons des mots k' on tchoezit, c' est foirt consecant, come po ene powezeye. Mins li muzike k' i gn a padrî, çoula nos oblidje a relire sacwants sons et nén des ôtes. Et des mots ki les schoûtants vont poleur comprinde docô. On-z est kéccô pus libe po fé ene powezeye. On pout relire tos beas mots, et mete on motlî padzo. Cwand on tchante divant ene såle, ci n' est nén insi k' on maxhe li djote.
Dm: - On a bråmint djåzé enawaire di William Dunker. Cwè çki vos schoûtoz l' pus voltî d' lu ?
Mimile: - Vs alez esse peté, mins l' passaedje ki dj' inme li mî, c' est :
Dji vôreu bén aler ås Uyessés (USA)
I paret k' drola, tot est todi bén (bé )
Mins mi, dji m' pôze ene biesse kession :
Est çk' a Noû-York, on cåze walon.
Et i dit "USA" avou on ctoirdou accint amerikin. Dji trove çoula clapant. I paret k' monsieu Gilliard end a toumé å rvier.
Dm: - Kimint fjhoz avou Flipe Antoine, vosse cåzaedjisse ?
Mimile: - Po cmincî, gn a sacwants tites ki dj' a scrît mi-minme les tecses.
Mins e 2000, on côp k' dj' a yeu l' pris del tchanson walone, on-z a stî oblidjî d' fé tot on repertwere so troes moes Adon, dj' a stî scroter deus troes tecses a Gérard Bandrez (avou s' benediccion, bén seur). Inte didzels "El Raculot".
Dj' aveu oyou cåzer d' èn ome di Viepe ki scrijheut des tecses pol carnaval. Drola, gn a ene uzance : å cwarmea, les djonnes vont dins les måjhons, boere on côp, et i lijhèt on ptit powinme e walon. C' est come des ptitès paskeyes. Come di djusse, s' i gn a ene comere k' a stî cortizé; on l' dit dins l' powinme.
Dm: - I s' lome Flipe Antoine, dowô ?
Mimile: - Djusse ! Ça fwait k' on-z a ataké a bouter eshonne. Å cmince, dj' a yeu a lu des tecses ki dj' a metou e muzike. Asteure, dji lyi dene des muzikes et i scrît des tecses dissu.
On s' etind vormint foirt bén; ça va tot seu. Si tchîf d' ouve, c' est on redjårbaedje di "Chez ces gens-là" da Jacques Brel. Il est so l' albom eto.
Nos avans, avou, ene shijhinne di Brassens [environ 6 Br.] come li cene des comere ki s' tignèt sol martchî di Brive-la-gaillarde. E walon, c' est clapant !
Dm: - Mins on redjårbaedje [adaptation], on wangne moens ki po ene tchanson da sinne : ene pårteye des cwårs del SABAM riva ås zwers do prumî tchanteu, dowô ?
Mimile: - Sintoz bén ki, cwand on tchante e walon, on n' fwait nén ça po wangnî des liårds. Po passer so Vivacité, asteure, i fåt tchanter en inglès.
Dm: - On-z ôt brutyî ki les "Vivacité", l' RTBF, dabôrd, il ont disfindou do passer les tchanteus e walon.
Mimile: - Awè, les emissions diyalectåles ont stî schapêyes. Et come po s' rivindjî d' aveur divou ployî, el patron a disfindou les tchansons e walon so l' antene, foû des emissions diyalectåles. Gn a yeu ene lete toûnrece [circulaire officielle] po mete les ponts so les I.
Dm: - C' est çou k' on lome li stalinisse ?
Mimile: - Ça î rshonne foirt... ça î rshonne foirt, avou. Mins, savoz, a Brussele gn a ene drole di mintalité ådviè di tot çou k' est walon, el langue walone eto. Portant, dj' a stî djouwer a Brussele avou des muzicyins d' Flande divant des Brusselwès et des Flaminds. Il estént clapés dvant l' sinne. Il ont waitî tot li spectåke disk' å dbout. I n' ont rén comprin, mins il ont sintou k' i gn aveut ene sacwè ki passéve. Pår come cwand on va vey tchanter e portuguès en espagnol u en inglès. C' est l' minme djeu, gn a pont d' råjhons kel tchanson walone ni rote nén parey.
Di Mimile li boss a Mimile l' Indyin
Dm: - Ça fwait, po fé court, vos, Mimile vos estoz po cmincî on 68-î ki skete les machines do Ministere des Travos publics. Adonpwis, on tchif d' eterprijhe k' a disk' a 6 djins ki overnut avou lu, paret !
Mimile: - Oyi. E 1978, "Radio Noere Aiwe", c' esteut fok ene batreye di 12 V., avou on ptit eredjistreu, et on fi so on sapén po fé antene. Après on-z a bouté pus a môde di djin, et ça a divnou Radio-Couvén, pu "Scrape-Rock Sambe et Mouze". Et Scrape-Rock Sambe et Mouze a stî ratchtêye pa Radio-Nostalgie et ça toûne co. A pårti di 1984, on-z a cmincî a wangnî des liårds.
Dm: - Avou totes les rujhes d' èn indepindant ?
Mimile: - Oyi, les bankes, les assurances, les cwinzinnes a payî. Al fén, dji n' vikéve pus. dji m' sinteu trop strindou. Dj' a plou fé cist ovraedje la 15 ans å long. Dji nel pleu nén fé tote ene veye. C' est po çoula ki dj' a stî e l' Inde. Dins les estats come li Rajastan, pus dins les ptitès coines pierdowes dizo l' Imalaya. Dj' end a rivnou tot candjî. Dji n' sinteu bén; pol prumî côp di m' veye, dj' esteu binåjhe do viker.
Dm: - Et aavoz trové l' tins di vos maryî ?
Mimile: - Dji n' a måy sitî maryî, mins dji n' a måy sitî tot seu nerén.
Li tchanson walone
Dm: - Et, rivnou d' l' Inde, vo vs la k' atake el tchanson walone come årtisse-tchômeu a statut C1, si djel tén bén. Mins vos avîz todi fwait des tchansons e walon, edon ?
Mimile: - Oyi, mins i m' a falou-st aprinde totès sôres sol walon eyet sol tchanson walone, copurade dispu 2000. I m' fåt minme fé des etervioûs e walon, asteure !
Dm: - Cwè çk' on-z oyeut å posse, cwand vs estîz gamén ?
Mimile: - Cwand dj' esteu co roufion, on n' etindeut ki do Bob Dechamps.
Dm: - Et asteure, ô, li tchanson walone a-t ele ene miete candjî ?
Mimile: - Taiss k' åy, copurade dispu Cabay. Ci n' esteut pus des tchansons po rire mins des tchansons podbon. Copurade ki Cabay, gn aveut waire ki comprindént ses paroles, paski c' est do lidjwès, et k' el fwait esprès ki ça soeye målåjhey. Mins l' muzike, leye, elle est braezilyinne.
Dm: - Des ôtes tchanteus k' ont fwait candjî l' tchanson e walon ?
Mimile: - Julos Beaucarne, k' a stî motoit l' prumî a fé des tecses ki n' estént pus vormint po rire, mins todi aspoyîs sol tradicion walone.
Dm: - Et Claudine Mahy ? C' est leye k' a fwait l' prumî blouze e walon, si djel tén bén. Et fé ene tchanson sol sida.
Mimile: - Oyi, elle a d' l' apriyesse [expérience] assez so les plantches. Mins ses tchansons ritirnut co ene miete des cenes do tins da Bob Dechamps. On n' pout nén dire k' elle a fwait boudjî l' tchanson walone.
Mins asteure, vos avoz èn ome come Daniel Droixhe, k' a wangnî l' tchanson walone e 2003 et ki fwait do djazz en inglès ey e walon. I paret minme k' il a siné avou on produjheu d' plakes di Floride, po des bokets e walon.
Dm: - Ene plake come li vosse, on l' saetche a cwantes egzimplaires ?
Mimile: - Cisse cile, dji l' a tiré a meye egzimplaires, et end a cåzu pupont. Mins on nd a dné bråmint, po s' fé cnoxhe, ås radios coinreces et totavå.
Dm: - Gn a moyén do wangnî dsu ?
Mimile: - Si ça n' a nén costé trop tchir di studio, et k' on-z a yeu ene miete des subzides, gn a moyén di n' î nén leyî ses ploumes, oyi.
Dm: - Dabôrd, pol dierinne sitroete plake, "Ké vîye k' on vike", dabôrd, kimint fé po l' atchter ?
Mimile: - Ebén, vos scrijhoz a Mimile, u vos alez vey so s' waibe.
Tot s' tins la k' on-z a fwait toubak avou Mimile, on a rovyî do lyi dmander douvént k' on loméve si binde "les bribeus d' toubak".
Bawaite ! Ci serè po èn ôte côp.
Lucyin Mahin, responda fwait li 12 di måss 2005, riscrît e moes d' may 2005.
