Paul-Henry Thomsin (en walon commun). Li pådje På Hinri Thomsin (e walon). |
dierin rapontiaedje - last update: 2004-02-14.
Dressêye:
Traductions de BD:
Billets d'humeur.
Poésie.
Correspondance.
Vos les chal rivnous, les condjîs ! Nén des tchinisses come les cis k' on-z a-st avou chal et la d' tinzintins. Nonna ! Des condjîs podbon ! Troes samwinnes en erote ! Troes samwinnes k' on s' va poleur fé aveur bon, k' on s' va poleur candjî les idêyes...
C' est l' moumint po rovyî ses tracasreyes, po s' såver bén lon erî d' ses mizeres, po leyî tos ses mehins al måjhone...
Al djote l' ovraedje, les mås d' tiesse et les coratreyes: on va poleur fé ene croe so les viyès soyes ki nos emacralèt tot l' long des djoûs, tot l' long des moes, tote l' anêye ! Nén trop tård, hin, vos ! Vola torade èn an k' on ndè djåze, di ses fåmeus condjîs la ! Bén awè, a croere k' on n' vike ki por zels ! Come s' on-z aléve ovrer rén k' po poleur prinde troes samwinnes d' ahote !
Adon, la k' on-z a tant dvou rawårder, k' on-z a ddja dvou dner èn aconte e moes d' djanvî, et ki, dispoy, li tins n' discrexhe nén vite assez, i n' a pus ene munute a piede ! K' on nd åye po ses çanses, edon, vos !
Alé hay... Rif et raf ! Tot l' monde si ramasse...
Li pere a discandjî si tchmijhe et s' cravate conte ene likete a trôs, li mame a tchåssî ene cote k' i n a nén seur po deus cints francs di stofe po l' fé, et les efants corèt a dmey tot nous ! Dji vou wadjî k' i dischindèt å Sud !
Bén awè, s' on fwait tant ki d' prinde des condjîs et d' payî bon-z et tchir po çoula, ostant cori la wice k' i lût les cwate soleas ! Insi vo les la tertos resserés el vweteure, parey ki des harins dvins on bocå... El plaece des ptits agnons, il ont, so les djnos et tot avå, ene trûlêye di camatches et d' agayons po s' aler mostrer, po-z aler fé les cwanses k' i vikèt so blancs poes...
Gn a todi nolu k' sårè k' ont dvou spiyî li spågne-måle des efants et magnî leu pan sins boure po poleur aveur li droet d' peter pus hôt ki s' cou.
S' i plait-st a Diu, divins doze eures, i s' pôront fé passer po des milôrds...
Doze eures di voye sins ahote... S' i plait-st a Diu... Nén minme li tins d' s' arester po boere et po magnî... Po pixhî, i fårè bén !...
Doze eures di voye sins...
Sins conter k' i n' seront nén tot seus a roufler et k' i s' vont motoit rtrover leu cint et leu meye, emacralés a n' pus poleur bodjî cåze d' èn accidint...
Doze eures po l' moens... S' i plait-st a Diu !
Et tot çoula pocwè ? Po s' aler rtrover dvins ene gayole k' i n' fwait nén a s' rimouwer, k' on-z årè a schipe di cwè viker comifåt et k' les vijhéns moennront l' araedje tote li nute ...
Po s' aler rosti l' pea k' on rvénrè come des polets...
Po-z alouwer, pus k' i n' fåt, divins les cåbarets et les restorants, les brokes k' on-z a-st avou si målåjhey do wangnî...
Po... Po fé dire... Po poleur bråcler et s' fé ene grosse hanete tot rintrant, la k' on racontrè k' on n' s' a måy si bén plait et k' on rirè co seur l' an ki vént...
L' an ki vént, mins s' endè djåze-t on dedja !
Paul Henri THOMSIN, divins: "Vlan avå les voyes" eyet "Bulletin walon", l° 183, djun djulete 2001.
Vola on moes k' atake bén må ! C' est l' prumî d' avri k' on cvoye, dit-st on.
Po m' pårt, tos ls ans, dj' a l' mantche po pus d' ene feye. Insi, dji m' a dedja rtrové a loukî les lacetes di mes solés, bon k' on m' acertinéve k' estént distelêyes. On m' a fwait cori po prinde li telefone la k' n' aveut nouk di l' ôte des costés, et fåt todi assoti dji m' a pormoenné å Pont d' Avroe avou on gros rodje pexhon dvins les rins !
Vos estoz on bea boubiè, m' alez vs dire ! On boubiè ? Nén totafwait... Rén k' do vey les crolés ouys do valet k' m' arinnéve, dji m' dotéve bén on pô k' i m' voleut balter... Adon, i vs a-st avou tolminme ? Awè ! Bén, n' a nou risse !
Awè... Awè, dji m' a vormint leyî emacraler, awè, dj' a fwait l' ci k' est djondou et dj' a-st avou bon, bon del vey rire, bon del vey prinde ses djambes a s' cou, sogne ki dji n' mi vénreu måvler, bon d' l' etinde rapoirter ås ôtes totes ses emantcheures, bon di m' sovni ki, cwand dj' esteu ptit, c' est mi k' aveut bon.
Mins, dvins troes saminnes, c' est l' dimegne di Påke: dji n' sai nén co les cénk royes ki l' toursiveus m' va djouwer li prumî d' avri, mins a Påke, i m' divrè ene fåmeuse beye, savoz ! Dji lyi a fwait croere ki totes les clotches di totes les eglijhes di Walonreye vont nd aler a Rome... k' ele rivénrént l' dimegne di Påke po les cocognes.
Pocwè ? Bén, paski, chal, i fwait trop froed et k' les poyes, avår la... Awè, des oûs cûts deur et pår di totes les coleurs, paski les poyes avår la... Et minme des oûs d' tchôcolåt paski les poyes avår la...
Dj' end a veyou les set croes po lyi fé houmer mes boudes. Portant, çou ki conte, c' est k' elzès croeye, anfin, k' i fwaiye les cwanses d' elzès croere... Ki dj' croeye k' elzès croet, cwè ! Di tote manire, les djonnes d' ouy ni croeyèt pus k' leus boudes !
Çou k' i gn a d' seur, c' est ki l' dimegne di Påke, il årè bon tot-z alant cweri les oûs k' dj' årè catchî e djårdén... Anfin, çou k' i gn a d' seur, c' est k' i frè les cwanses d' aveur bon... Neni, çou k' i gn a d' seur, c' est k' mi dj' årè bon tot l' voeyant !
Våt mî èn oû e s' mwin k' e cou del poye !
Paul Henri THOMSIN, divins: Vlan avå les voyes, riprin dins: Bulletin walon, avri 2000.
Vochal rivnowe li Tossint ! Come tos ls ans ! Come on côp d' coûtea dvins les rins d' l' anêye. Come s' ele voleut mesbrudjî, d' on côp, sins braire ås doets, dijh moes k' nos avît-st apoirté djoye et tchåleur... Djalote k' elle est !...
Dji n' inme nén l' Tossint ! Dji n' inme nén cisse fiesse la ki nos vént mete li brouheur totavå. Tins d' Tossint... Penitince ! Grigneus tins avou ses cirs coleur poûssire, avou ses crouheurs et ses froedeurs. Avou ses gris et ses noers... Les åbes nén pus n' inmèt nén l' Tossint: n' avoz vs nén veyou k' i s' tchoûlèt totes les foyes al tere ? Grigneus tins, et pår grigneusès djins ! Vos dirîz k' les brouyårds ki nos ewalpèt intrèt e nosse coir disk' a nos sifoker l' åme. Vos dirîz ki l' Tossint vént raviker nos mehins !...
Et, avou leye, c' est todi djourmåy li minme paket d' imådjes ki m' aspite ås ouys... C' est l' blanc solea ki n' a pus nole foice po restchåfer les waides. C' est l' nute ki toume a cénk eures, come po nos esclawer inte les cwate meurs di nosse vike tot seu. C' est les prumires djalêyes ki fjhèt rtoumer les dierinnès fleurs. C' est les djårdéns k' ont l' air k' ont leyî leus hozetes. C' est les fniesses des måjhones ki serèt leus ouys po n' nén vey toumer les froedès plouves so leus bleuwès pires. C' est les djins k' ont tchåssi des mousseures sins pus nole coleur. C' est l' cawêye des parints ki poirtèt l' doû et ki vnèt so l' aite, ene feye l' an, avou ene potêye divins leus bresses, come s' i s' alént racwiter di n' aveur måy pus vnou dispoy l' an passé. C' est les pires des pavêyes ki fjhèt ene seure mene. C' est Mouze ki tchereye sins pus nole ehowe, noere et pezante come on brouwet d' catches. C' est Lidje ki n' a pus nou bruzi e fond do cour. C' est...
Edon k' ci n' est nén plaijhant, çou k' dji vs sicreye la ! Ki voloz vs, dji vs l' a ddja dit: dji n' inme nén l' Tossint ! Dji n' inme nén cisse sinteur di moirt la ki court tot avå nos djournêyes. Dji vôreu tant serer mes ouys et m' essocter, po n' mi dispierter ki la k' l' ivier s' årè metou en alaedje podbon. Dji vôreu tant fé ene grande ascoxheye, po passer houte des djoûs sins loumire, et m' ritrover li cou el blanke nivaye !
Alé djans, i fåre bén mete mes poennes ås pîs do bon Diu : dji n' a co måy polou ratni l' tins ki s' coréve les djambes foû do cou, ci n' est nén ouy ki dj' el va poleur fé s' ehåster po k' i våye on pô pus roed ! Damadje ! Damadje vormint !
Dji n' inme nén l' Tossint, mins s' fårè-t i tot l' minme bén ki dj' fwaixhe avou ! Eco ene feye ciste anêye, todi seur !
Paul Henri Thomsin, divins: Vlan avå les voyes, riprindou dins Bulletin walon, novimbe 1999.
Vo les la rivnowes, les arondes ! Rivnowes po shijh moes, todi seur...
Adon, cwand vos lzès voeyoz tourniker al copete di vosse tiesse, i paret k' c' est cåze ki l' prétins abetche. Tos contes di grand-mere, edon, çoula ! K' i fwaiye on tins a n' nén mete si narene foû ou bén k' i lujhe les cwates soleas, ene feye po totes, les syincieus omes ont mådjiné ki l' prétins, ci sereut l' vint-yonk do moes d' måss... Ene bele emantcheure, edon, çoula !
Çou k' est seur, c' est k' les biesses n' ont nén dandjî d' aler e scole, des anêyes å long, po saveur ki tot s' va mete a raviker. C' est come s' elle årént èn årmonak e coir, come s' elle årént on regulateur el tiesse k' åreut souné les troes côps tot seu po leyî intrer l' novele såjhon !
Nén co si biesses, les biesses ! Ele ratakèt a s' rimouwer, a s' rimouwer po trover, cisse-lale on galant, ci-chal ene crapåde... Et s' vos ont ele tos les toûs po sayî d' andoûler ene kipagnêye, ele si fjhèt gåyes å mî k' ele polèt et s' vos fjhèt ele totès sôres di cåbriyoles et d' manires po s' fé d' vey d' on "copleu" a divni... Minme li pus vî des marcous k' a metou ses pus beas poyaedjes, mi shonne-t i ! Fåt nén dmander ! C' est ki, voeyoz vs, i sereut vormint tins d' tuzer a ralårdji l' famile !
Et nozôtes ladvins, ki fjhans ns ?
Nozôtes, nos avans spiyî nosse regulateur, nos n' avans pus d' årmonak ki l' ci k' nos avans-st atchté bonzè tchir divant l' novelan et k' on-z a clawé po èn an so l' meur del coujhene ! Po çou k' est des fniesses, on n' pout seur må d' elzès leyî å lådje, cåze des voleurs, come di djusse ! Adon, nozôtes, on croet les messaedjes des syincieus omes, paret ! Adon, nozôtes, on fwait l' biesse ! Mande escuze... On fwait parey ki les biesses ! Bén awè, ki voloz vs ? Bon k' nos n' avans pus nole idêye el tiesse, bon k' nos n' rissintans pus rén e nosse coir, puvite ki d' passer po des rescoulés, on s' croet oblidjî d' fé les cwanses... On saye do fé parey ki les biesses ! Et cwè ? Li prétins, c' est po tot l' monde, nonna ?
Adon, bon k' i paret k' l' ivier est djus podbon, evoye les grossès frakes, evoye les wants, les etchêpes, les "damart"... Al djote les mousmints k' ont coleur d' on cir di nivaye ! I sereut vormint tins di s' rimete ene sacwè d' on pô pus djoyeus so les rins !
Et, come s' i faleut, a tote foice, andoûler ene novele kipagnêye, vola k' les cotes des femreyes pierdèt d' on côp vint cintimetes; vola k' on "lzî" rvoet leus rondeurs, vola k' ele leyèt adviner leus pus belès atirances... Vola k' les "måyes" leyèt leu tchmijhe å lådje po fé vey leus mitchots et k' i fjhèt rôler leus spales ! Et vola k' tot l' monde ratake a s' rimouwer ! A rmouwer ses makets, todi seur ! Et vola k' vos dirîz k' tot l' monde ritoûne divins ses prumirès ådjes, et s' vos fwait on totes sôres di cabriyoles et d' manires... C' est l' sonk ki rfwait des bolas !
Gn a des côps k' dji m' dimande çou k' les biesses divèt tuzer a nos vey insi fé des sotreyes !
P.H. Thomsin, divins: Vlan avå les voyes, riprin dins: Bulletin walon", 172, may 2000.
Po ene feye, nos alans tertos candjî d' no. Ké maxhisse, m' alez vs dire ! Nonna, nonna !
Po ene feye a fé, nos alans tertos divni des "Valintin" et des "Valintene" ! Li catoize di fevrî : ké bea djoû vormint ! Li fiesse di tos les hanteus... Di tos les hanteus et d' tos ls ôtes, come di djusse !
Di tos ls ôtes ? Assuré, edon... Di totes les cisses et d' tos les cis ki s' voeyèt voltî, ki broûlèt onk po l' ôte, k' ont leu cour ki toctêye rén k' a sondjî a l' ôte, pus vite et télfeye pus foirt k' on maca !
Nén dandjî d' esse roed bleu sot di s' binamêye, nén dandjî d' assoti après s' monkeur, nén dandjî d' esse so des tchôdès cindes tot rawårdant l' papî del comene ou l' benediccion do curé po-z aveur li droet di s' lomer "hanteus" ! Nén dandjî d' tot çoula po fé ouy li fiesse a ene sakî ! Ene pitite coine d' amour retroclêye e fond d' vosse cour et vo vs la horé po fé l' fiesse ! N' a pus k' a l' leyî aspiter å dfoû...
Ni m' vinoz nén dire ki c' est ene sacwè d' målåjhey... Ni sayîz pår nén di m' fé houmer k' vos estoz trop djonne, trop vî ou bén trop dji n' ti sai cwè ! Alez djans, cweroz come i fåt... Shoflez so les bruzis, i rvénront a blames. Vos n' estoz nén fwait ôtmint k' èn ôte, hin tot l' minme !
Si vos tapîz vos ouys åtoû d' vos, si vos lairîz toumer vos waitroûles, vos ndè voerîz tot avå des "Valintin" et des "Valintene"... Pocwè nén vos ?
Loukîz chal... On ptit galåpea d' a schipe cwatre ans ki n' est måy k' a dner l' mwin al cisse k' i lome "si crapåde", et s' vs el rabresse-t i tant k' i pout... Et s' vos a-t i ddja bén l' tour po lyi fé des complumints po l' rivindjî, des côps k' i gn a ! N' est i nén mamé la ki dene li mweteye di ses boubounes al recreyåcion, la ki lyi prustêye si novea djeu ? Ene grinne di Valintin ! N' est måy trop timpe, edon, po bén fé !
Loukîz la... L' an ki vént, ça frè céncwante ans k' i vikèt leu deus eshonne... Ont bén candjî, so céncwante ans ! Lu n' a pus waire di tchveas et s' rote-t i tot baxhou... Bon k' a ene måle djambe, vo l' la oblidjî d' prinde ene cane, lu, asteure... Leye, k' a stî malåde èn an å long, n' a pus ki l' foice di s' agritchî å bresse di si ome. Portant vos lzès voeroz tos les djoûs, a cabasse, fé leus coûsses, fé leu ptit tour... Fé leu ptit tour et mostrer åzès djins ki l' tins n' a nén polou refacer l' loumire ki fwait rglati leus vîs ouys. Si ç' n' est nén plaijhi ! Çoula m' va droet å cour cwand i l' houke d' on doûs "mamêye" et k' ele respond, inte ses dints k' ele n' a pus, "Awè, m' grand"... N' est måy trop tård, edon, po bén fé !
Dji vs l' a dit, l' ådje do cour n' a rén a vey la dvins ! Soeye-t i flåwe ou vigreus, nos avans tertos ene pitite sacwè d' on Valintin ou d' ene Valintene. Minme si nos l' volans catchî padrî l' meur di nosse disseulance, nos n' el polans nén sefoker po d' bon.
Adon, gn a des djoûs k' fåt-st aveur li hass di lyi leyî "prinde l' air"... Et, al wåde di Diu... I n' costêye rén do sayî... A ç' djeu la, tot l' monde wangne !
P.H. Thomsin, divins: Vlan avå les voyes, riprin dins: Bulletin walon", 169, fevrî 2000.
Deurs d' oraye, avoz vs dit ! Nonna, sourdåds po d' bon ! Ou bén, si n' el sont nén co, dji metreu m' mwin å feu k' i n' front måy des vîs oxheas rapoirt a çou k' est d' etinde come i fåt !
Vos n' vos dotez nén d' kî k' dji vs djåze ? Bén des djonnes d' asteure, va surmint ! Awè, ces djonnes la ki n' polèt pus schoûter leu "muzike" sins l' mete å pus foirt...
Mins i m' fåt bén dire ki ci "muzike" la n' est pus, po l' djoû d' ouy, ki samrou, disdut, araedje, bardouxhaedje et tintamare tot a ene feye ! On sabat d' possedés, awè ! ... La k' i metèt leu posse å moumint do "hit parade", dj' a mi stoumak ki hossîxhe.
"Hit", vos l' poloz bén dire : "Parade", c' est do vey po kî ! ...
Vos dirîz k' i volèt fé profiter tot l' vijhnåve di leu ramdam... Et, tant pé våt po l' vijhene k' a l' migrinne, po l' tchet ki doime so l' radiateur, pol grand-pere ki vént d' s' essocter e fotûle, po l' mame ki vôreut bén lére si gazete et por mi ki vôreut bén scrire ! Tant pé våt po l' ci k' i lyi tchôcreut deus bokets d' tchiclete !... Abôminåbe ! ... A s' dimander minme kimint k' les veules ni toumèt nén a bokets et kimint k' les meurs ni s' kifindèt nén tot avå ! ...
Et dji n' vôreu nén co taper l' hate so les cis k' metèt l' "muzike" divins les (trike)bals do semdi al nute ! I gn a la tant d' araedje ki vos dansez minme cwand vos estoz-st ashiou so vosse tcheyire ! Et vs fat i pår troes djoûs, po l' moens, po vs rimete vosse tiesse d' adram so vos spales !
C' est come ene maladeye : fåt l' tins po fé rtoumer l' five ! Adon, cisse maladeye la, c' est on må ki s' atrape, al copete do martchî. C' est come ene drouke, i vs endè fåt vosse payele tos les djoûs.
Insi, nén co binåjhes d' aveur leu daye tos les djoûs al måjhone et l' semdi dvins les cåbarets, les djonnes d' asteure s' ont pår metou so l' ton do fé braire leu bastringue di såvadje å dvins d' leu vweteure !
 po çoula, on ls ôt vni d' å lon, sav' ! On pô come li fanfare li djoû del fiesse : elle est co todi d' l' ôte costé do viyaedje ki vos etindoz ddja les côps d' mayote so l' grosse caisse ! ...
Et bén les vweteures des djonnes d' asteure, c' est tot fi parey : vos n' elzès voeyoz nén co ki l' plantchî d' vosse måjhone si mete a potchter e cadance et k' vosse cour prind des côps d' "basse" come s' on fjheut peter les tchambes ! Awè, les "basses", paski, po çou k' est del tchanson, si télfeye i gn a-st ene air padrî les côps d' maca ki rivnèt sins ahote, m' ewaerreu k' vos l' pôrîz etinde ! Ki vos l' pôrîz ratni. Di tote manire, ci n' est nén tolminme çoula k' vos alez gruziner l' å matén tot vs raezant : bén trop sogne di vs fé on schård e vizaedje.
Del muzike, ciste araedje la ? Way valet ! Do boucan a fé brokî Beethoven foû di s' waxhea ! Et portant, lu ossu esteut sourdåd
P.H. Thomsin, divins: Vlan avå les voyes, riprin dins: Bulletin walon", 186, nôvimbe 2001.
T' es la, Zozo, a fé l' gugusse,
Les ouy clawés el blanke loumire,
Come si ti t' neyîves en on pus'
Rimpli d' håhås mins vûde di rires.
T' es la, Zozo, a fé l' loumire
Po les ouy di sacwants gugusses
Eclawés en on monde sins rire
Bon k' sont neyîs d' ine veye tote musse.
T' es la, Zozo, k' ti broûles tes foices
A fé les cwanses ki t' n' es nén moirt :
Asteure, vormint, ti piedes li tiesse,
Å dvins d' tes tripes, c' est èn infier.
T' es la, Zozo...
Po l' dierinne feye
T' as metou tes xhenes e coleurs.
T' es la k' ti tchoûles so t' maladeye :
On cancer, a-t i dit l' docteur.
T' es la, Zozo...
Adiu, Zozo !
P.H. Thomsin, divins: Scrire, UCW, 1993.
Dj' a stî on pô ewaeré di rçure ene lete do Marok... Såf ki, dj' a-st avou vite coprin, rén k' å vey kimint k' l' adresse esteut scrîte.
Adonpwis, bén binåjhe do saveur ki mes ptits biyets walons ni sont nin pierdous po tot l' monde ! Tchance et tot, å raeze ! Çou ki vout dire ki nosse lingaedje n' est nén co presse po leyî ses hozetes et, so l' minme idêye, ki les cis ki scrijhèt e walon n' ovrèt nén al vude.
Rapoirt a mes scrijhaedjes, pus k' on lzès fwait saveur, tot l' minme wice et tot l' minme kimint, et pus ki dj' a l' cour al djoye! C' est tot çou ki conte por mi !
Si télfeye vos pasrîz a Lidje so l' tins k' vos estoz el Beldjike, dinez m' todi on ptit côp d' fi, nos årans motoit l' ocåzion do passer ene cope d' eure a taper ene copene...
P.H. Thomsin, lete a L. Mahin, dåtêye do 3 d' fevrî 2003.
(La même page en tenant compte, en partie, do l'accent do l'auteur) Modêye disfondowe.
Si des mots difficiles se présentent à vous sur ces pages, allez voir s'il ne sont pas expliqués dans le Splitchant motî do walon (avec brève traduction française).
(Index par auteur) Djivêye des scrijheus. (dont les textes sont disponibles en wallon commun) Djivêye des scrijheus k' ont scrît u k' ont stî rashious e rfondou walon
(Back textes en wallon commun) Erdalans sol pådje des scrijhaedjes e rfondou walon.
(Back homepage) Alans rzè el mwaisse-pådje.
(homepage wallon commun) Alans rzè eviè l' pådje moennrece do rfondou walon.
Sicrijhaedje eplaidé so les fyis avou l' åjhmince do scrijheu.
Édition en ligne explicitement autorisée par l'auteur.