Textes sur décembre en wallon (général). Sicrijhaedjes e walon sol moes d' decimbe. |
Dressêye:
Çoula passe radmint, ene anêye
Vocial decimbe, li dierin moes
Avou ses må-moitès djournêyes
Mins c' est l' bon tins po les gourmeus.
Roger Delcour, divins: Ligue wallonne, decimbe 2001.
Sint Elwè et Sinte Båbe, deus sints fiestis e decimbe.
"on ls a tchoezi, c' est po les poleur fiesti !" (Hinri)
1) Sint Elwè (on fiesse li Sint Elwè, å
masculin nos dit Mme Bacq - Sint Eloye (Marcel B.)
- Li ledjinde nos est contêye pa Leyon : Elwè esteut orféve, et il
aveut li reputåcion d' bén travayer; ça fwait ki l' Rwè
Dagobert lyi poite di l' ôr po fé ene corone.
Elwè fwait li corone dimandêye, mins la k' i lyi dmeureut co
d' l'&nbps;ôr; la dsu i rfwait ene deujhinme corone, et i poite les
deus å Rwè.
Cit-ci l' a felicité po s'n oniesté (gn a bråmint, k' årént fwait li
prumire corone, et k' årént wårdé li resse di l' ôr por zels) et
l' a astalé dins l' palås, pu don l' a fwait loumer Eveke.
- Il est fiesté dins les viyaedjes li prumî d' decimbe, pa les
marxhås, les gåraedjisses, les metalurdjisses, les mecanicyins et
tos les ôtes ovrîs do fier, les tchminås, les cinsîs; les
miclets (i dischindèt les bwès so l' aiwe) fiestèt ossu Sint Elwè.
- Dins bråmint des viyaedjes, on dit co ene messe, pu monsieu
l' curé benit les tchvås, les tracteurs, et co ls ôtes moyéns
d' transpoirt. Ci djoû la, tot l' monde va a l' eglijhe, minme li
pus grand socialisse.
- Bernard nos dit k' dins si redjon, les djins fjhèt l' fiesse li
semdi, et k' i rwaitèt di n' nén trop boere di gote, paski
les djindårs controlèt voltî les fiesteus.
Mme Bacq nos dit k' dins s' viyaedje, les djins metént kékes
francs d' costé on pô totes les samwinnes, po s' payî a
soper ç' djoû la; "nos fjhans "on tchén", et å Sint Elwè
nos l' frans bawer" !
- A Bertrès, les tchminås fjhént ene grande fiesse ci djoû la, il
årént boevou tote leu paye.
Ça fwait ki l' patron lzî dnént leus sous kékes djoûs divant
(il estént payîs totes les samwinnes, a ç' tins la),
po k' i les rapoirténxhe a leu måjhon (Ives).
C' est al Sint Elwè, ki Raimond a oyu si prumire tchike; il esteut
si sô, k' i n' åreut seu rivni tot seu
Come i n' saveut pus roter, ses camaerådes l' ont ratrinné;
et ses nouvès galotches ki frotént sol rote, n' avént
pupont d' betchete, cwand il a rarivé dvant s' måjhon.
Li fiesse s' aveut on pô pierdou, pask' i gn a pus grand monde
ki travaye å tchmin d' fier a Bertrès, mins dpu deus ans,
kékes bénvlants on rmetou ça e rote, et organizèt on cortédje
dins l' veye.
- Mareye Louwize, ki vént d' ene famile di marxhås a co oyou
cåzer des fiesses k' i fjhént ç' djoû la al foidje. A plaece, on î
boeveut l' peket, et les djonnes, udon les mecanicyins agricoles
djowént des farces ås djins.
- A Sint Hubert, les ovrîs ki boutént a l' oujhene Nestor Martin,
fiestént bén ç' djoû la; et les scolîs di l' sicole tecnike avént
condjî. A Tihandje, i gn a troes cintråles electrikes, leus ovrîs
ni rovièt nén ç' djoû la non pus, i s' ritrovèt å "Tihange 4" li
cafè k' est dvant les oujhenes.
2) Sinte Båbe :
- Patrone des bateus d' mene, des pompîs, des taeyeus d' pire,
des maçons, des djins d' årmêye, des carioteus.
- Li dicton : "Bårbete, Noylete, et Novelete, c' est totes
les troes l' minme djoû."
- El Fåmene, on fiesteut pus sovint Sinte-Båbe (Ives R.) ;
a Bertrès, les milêyes di feme alént påterner : elle alént e
porcession et tchantént li tchant d' Sinte Båbe, tot rotant.
Al tchepele di l' Sinte, sol voye des scayires, ele aloumént
des boudjeyes. Al nute, les djins dansént dins tos les cafès. (Ives G)
- Dins les scayires, les scayteus metént si statuwe å dzeu do
trô, mins ossu dins l' fond, po bén dmeurer padzo si proteccion
tins k' i travayént. Ele est rprezintêye avou ene epêye, et sovint
èn aloumire (éclair) å dzeu d' si tiesse.
Les rcåzeus d' Bietrès, cåzaedje ramexhné pa P. Otjacques, divins Coutcouloudjoû, l°&nbps;30, djanvî 1998.
(Page de l'hiver) Pådje di l' ivier.
(Back homepage) Alans rzè al mwaisse-pådje.
(Back index par sujet) Alans rzè a l' edesse des sudjets.
(Back index wallon commun) Eviè l' pådje moennrece do rfondou walon.
(Back textes en wallon commun) Erdalans sol pådje des scrijhaedjes e rfondou walon.