|
|
Page de Bernard Louis Li pådje då Bernard Louis. |
|
|
|
Page de Bernard Louis Li pådje då Bernard Louis. |
|
Dressêye:
Gambade d' enfant. Prumire coûsse.
Ey,
Mareye !
Come ça creye !
Come ça tchipteye !
Waitîz l' craeye catcheye
Al copete del paninreye.
Tofer, li sprewe poite li betcheye
A s' nitêye måy fornoureye
Pu revoler abeye;
Ca l' soce efoufieye
Sins astårdjeye
Si rafeye,
Djéreye
Weye.
Bernard Louis, divins: Calindrî walon 1999 & Noveles des WASAB, n° 48 (2000).
Si,
Måvi,
L' aiwe do ri
T' a rapairi
A n' è pus fini;
Ki c' esteut on plaijhi,
Èn avant-gosse di Paradis,
Minme ki t' end as stî si saizi
K' ti l' as wårdé po todi;
Divant d' voler a t' ni,
Vén l' tchanter vaici,
A l' anuti,
E corti,
Por mi,
Di.
Bernard Louis, Namètche, li 14 d' avrî 98, nén eplaidî.
Dilé l' bouxhon d' påkî,
La k' on schoûte sins moti
L' Evandjîle,
I paret k' on bådet
Aveut poirté li Rwè
Po si intrêye.
Padzeu l' poite, ça tchîpele,
Come po ene kiriele
D' ôzannas.
Tchaeke di zels, a baxhete,
Vént scheter ses coxhetes
Djus do tas...
Vénrdi, les toûne-cazake
Iront boerler a make:
"Fijhoz l' mori !"
Mins dimegne, avou l' djoû,
Gn årè pus k' on linçoû
Rebolé...
Asteure, li solea s' mostere
Por zels påkî les fosses
Di leus djins.
El fivreuse atimprance,
Ene vigreuse esperance
Esprind les cours.
Bernard Louis, divins: Les Cahiers Wallons; avri 2000.
Espace Arthur Masson : c' est l' prumî côp ki bouxhe.
Dispu l' 27 di måss, nos avans on vicant muzêye ki ses persounaedjes diviznut walon.
C' est aprume Arthur Masson k' a tot foirdjî et l' adjinçner so papî. Tapans on côp d' ouy so s' vicåreye.
Il a skepyî åzès Riezes-dilé-Chimai e 1896. A 26 ans, i prezinte ene teze sol modernité d' La Bruyère et divni docteur e filozofeye et letes di l' univiersité d' Leuven.
I pasrè d' pus d' vint ans a Nuvele po-z î dner des cours e l' Atenêye pu e li Scole Normåle.
Cwand i prind s' pinsion, i vént dmorer e l' valêye di Mouze, a Tayefié, nén lon erî d' Nameur.
Maryî, il aveut yeu troes efants (deus båsheles et on valet) etur 1924 et 1932.
Il aveut cwarante ans cwand s' prumî roman Toine Culot, obèse ardennais a stî eplaidî; i serè ratourné e flamind.
Masson n' esteut nén å rpintant di n' nén awè fé publiyî les rimeas di s' djonnesse. On-z a dandjî d' aprinde et d' maweuri, esplikeut i.
Si ouve e francès (e franlon ?), c' est ene trintinne di romans, cronikes et contes ki les ptitès djins î cåznut tofer walon; ça aveut bén plait a Willy Bal. Sacwants egzimpes : li Twinnade bén seur, mins ossu Tanasse et Casimir, li Grand Gusse, et vos nd åroz...
Ses persounaedjes - des djins da l' campagne i gn a swessante ans did ci -, sont polis, oniesses et bôgyîs d' bon sins; des Gålwès couyoneus eto, mins sins nole malice.
Po nozôtes nos siervi do mot djusse, Arthur Masson a scrît Pour enrichir son vocabulaire. Dayeurs, ahessîz vs d' on Larousse di dvant l' guere, si vos vloz comprinde ses istweres totafwait.
On l' rimete sovint a Rabelais, Cervantes, mins aprume a Pagnol et a Daudet. Come ci-ci, i vleut esse " on martchand d' bouneur ".
On-z a tiré ses lives a des dijhinnes di meyes d' egzimplåres; on ls a fwait rexhe a fouytons po les gazetes; on ls a rpubliyî amon Duculot pu amon Racine. Sins cåzer des bibliotekes et des boukinreyes, ou çk' on les dmande co traze et traze côps !
Mins paski Masson esteut walon et nén grandiveus, on n' l' a nén metou a l' plaece k' i meriteut, minme e l' Beljike.
Relî Namurwès, il a scrît eto pår e walon : deus coûtès pîces di teyåte, Li novea mwaisse di scole et Li lete di Novel An, et ene cwénzinne di fåves (récits), rimeas et tchansons. Ni seroz nén mouwé tot léjhant Li Mouze (prôze) ou Li vî batea (rimea) ? Gn a notamint deus beas Cahiers Wallons (1954/1 et 1996/5).
Cåzu trinte ans ki noste oteur a fwait s' dierinne båye et vla k' on vént d' inogurer a Tregne on muzêye ki vos î pôroz minme vener les xhinêyes di ses ouves.
Li minisse Lebrun, aspalé på minisse-prezidint Collignon, a yeu l' dår [la volonté ferme] di raprôpriyî on basti, ene rowe et des bastimints abandnés po-z è fé l' Espace Arthur Masson. Il ont emantchî ene soce nén recwårlante po tni l' muzêye et ses ahesses. Ele dene di l' ovraedje a set djonnès djins do vijhnåve. Et l' ouxh dimeure å lådje po les ôtes sicrijheus redjonålisses. La k' on-z a stî l' botroûle di l' Europe...
Asteure, metans ki vs estoz so l' basti; vos î vieroz ene fontinne avou troes persounaedjes di bronze : T. Déome, Toine et s' nozêye Hilda. Pa dvant vos, li muzêye; pa drî, li cafeteria ou çki vos ploz atchter vosse biyet (190 F ou 150 F si vs estoz rashonné avou ds ôtes). On vs dinrè ene " schoûtrece " (ene sôre di longou djeyessem) ki djåze francès, neyerlandès, inglès, almand å tchwès. C' est ç't osteye la ki vos moennrè pattavå l' muzêye po Trignoles, ene pormoennåde e l' Årdene do tins d' Arthur Masson.
Mins figurez vs ki les adjinçneus ont bråmint tchicté å dfait d' lingaedjes : faleut i k' les ptitès djins cåzénxhe francès et l' schoûtrece ratourner e walon (come dji vos l' di), ou bén l' contraire ? Li minisse Lebrun a decidé k' ele divizrént come dins les lives. Et l' afwaire a stî dite. La co bén !
Li djoû d' l' inoguråcion todi, les agayons n' ont waire siervou, cwand c' est k' Twinne ou Té Deyom djåzént.
" Dialogues originaux en wallon : une première en Belgique ", s' apinse li fouya-rclame. Oyi, ene plaijhante båshele ki ratind ses ptitès soûs.
Pôreut vali !
Bernard Louis, divins: Li Ranteule l° 11, esté 1999.
M' a-t i hagnî, li vint d' fevrî ?
Dji m' enondeu so m' biciclete;
Racovissî po m' waeranti,
Dji splossive les deurs kilometes.
Cwand dj' a trevåtchî les tcherwès,
Les rukes souwént a dikedaye;
On coirbå voleut a hikets,
Pezant, come onk ki n' sait pus aye.
L' ignaire a vnou kekyî mes ouys
Foû d' on feu k' on leyeut nd aler;
On moncea d' coxhes et d' moitès foyes,
Aflaxhî, cåzu tchaforné.
Et dj' a gripé å hôt des tienes;
Dj' etindeu xhilter les rixhots:
L' aiwe beroleut so les raecenes
Des ôneas, etur les cladjots.
So les tidjes, vete riglatixhant,
Les prés frumjhént dzo ene frisse air;
Vaila dj' a sintou m' cour tocant
Ki baxheut, et rdivni påjhire.
Adon dj' m' a leyî tchaire sk' a Mouze,
- Li vint ç' côp ci esteut di dnêye -
Et dj' a veyou l' coron di m' coûsse,
Tot tchôcant sins må, ...a l' idêye.
Målåjheys mots: racovissî : pelotonné - splossî : égrener - a dikedaye : en quantité - ônea : aulne - cladjot : roseau - so les tidjes : sur les hauteurs - esse di dnêye : être charitable - a l' idêye : idéalement.
Louis, Bernard, divins: Coutcouloudjoû, 31, fevrî 1998.
(Index par auteur) Indecse des scrijheus. (dont les textes sont disponibles en wallon commun) Indecse des scrijheus k' ont scrît u k' ont stî rashious e rfondou walon
(Back textes en wallon commun) Erdalans sol pådje des scrijhaedjes e rfondou walon.
(Back homepage) Alans rzè el mwaisse-pådje
(homepage wallon commun) Alans rzè eviè l' pådje moennrece do rfondou walon.
Sacwants scrijhaedjes di cisse waibe chal polèt esse dizo abondroets; nos les rsaetchrans foû s' i fåt. Les papîs do Coutcouloudjoû, del Ranteule et do Calindrî walon sont-st eplaidîs avou l' åjhmince des publiyeus.
Some texts published on this site may be affected by copyrights and eventually need to be removed in the future.
