|
|
Page de Victor GEORGES. Li pådje då Victor Djôr. |
|
|
|
Page de Victor GEORGES. Li pådje då Victor Djôr. |
|
dierin rapontiaedje - last update: 2015-02-16.
Dressêye:
Poésie Arimeas.
Corwaitaedje di si ouve.
Biyografeye.
Dipus d' racsegnes so l' Victor Djôr (e Wikipedia)
Tecse rissaetchî al dimande do scrijheu
Victor Georges, divins: Rècinêyes, SLLW, 1979.
Mi, çou k' i m' fåt, c' est croxhî
Tecse rissaetchî al dimande do scrijheu
Victor Georges, divins: Calindrî del Walonreye, UCW, 2004, riprin di Scrire, 1992.
Riprin tes lives, et m' rinde mes djåbes;
Dj' a si må m' tiesse, valet, m' fi.
Lai l' bouf, hin, ki dj' våye rapairi
E l' blanke måjhone, padzo les åbes.
Mins twè, m' viyaedje, ki doime låvå,
Mi ptit viyaedje avou tes djins,
So tes pazeas ki n' vont nole pårt
Èm ricnoxhress dispoy li tins ?
Di mel, va k' i n' est nén trop tård.
Por mi-z eraler, sol matén
M' ashir, a djok sol cawe do tchår
Avou totes les fåves di dvinltins.
Foû di: Fleurs dialectales, foû di "Propriété Terrienne", awousse 1974; les Les scrijhaedjes di l' antolodjeye "Fleurs dialectales", foû del rivowe "Propriété terrienne", awousse 1974, sont publiyîs avou l' åjhmince des zwers di l' eplaideu, P. Charlier.
Å cminçmint, t' as l' pere Adan
Tecse rissaetchî al dimande do scrijheu
divins: Totes les ameurs do monde, Les Cayés Walons, måss 1983.
Tecse rissaetchî al dimande do scrijheu
divins: Totes les ameurs do monde, Les Cayés Walons, måss 1983.
Tecse rissaetchî al dimande do scrijheu
divins: Totes les ameurs do monde, Les Cayés Walons, måss 1983.
Tecse rissaetchî al dimande do scrijheu
divins: Les Cayés Walons, 1978, p. 50.
Victor Georges a skepyî e 1937. I scrît foirt djonne des arimeas, sol piceure del peure powezeye da Jean Guillaume. C' est l' pus djonne des scrijheus ritnous po l' antolodjeye da Piron (1979). Adon, il aveut ddja eplaidî "Adiu, cpagnon" (1963); "Gris pwin" (1965), "In paradisium" (1968). Pu ci fourit a l' SLLW del publiyî (Recinêyes, 1985 (?).Ses dierenès ramexhnêyes, "Totes les ameurs do monde" (1983), pu "Tiesse di make et make d' ataetche" sont replaideyes pås "Cayés Walons". Riprin dins l' antolodjeye "Scrire".
Après 1985, Victor Georges n' a pus waire sicrît, mins s' a ocupé di l' administråcion di sacwantès societés d' belès letes e walon, les Relîs Namurwès et li SLLW. A stî eto djuri dins bråmint des pris e walon. Dins ses bouyes administratives, Victor Georges shuveut les atuzlêyes diyactolodjikes del Djermêye 48. Mins, a l' årvier di ds ôtes sicrijheus di ç' tins la, i djåzéve co voltî walon e societé.
Di s' mestî, il esteut prof d' umanités.
Victor Djôr, rimeu; u: cwand on scrijheu payizan atowe si Bon Diu
L' ouve da Victôr George est foirt tene, mins çou k' a scrît est d' cwålité... et del meyeuse voenne. On lyi deut cénk pitits lives, tos des rimaedjes.
Il a publiyî : "Adiu cpagnon" (1963) -- il a 26 ans -- (Pris des critikes, Lidje); "Gris pwin" (1965) - il a 28ans) (Pris del veye di Lidje); "In paradisium" (1976) -- il a a pô près 40 ans -- (Pris Georges Michaux, Nameur); "Raecinêyes" 1977 -- 42 ans --; "Totes les ameurs do monde" (1983) -- il a 46 ans --.
On shijhinme live, "Tchanson d' å ci k' a passé l' baye", a rçû l' Pris Joseph Durbuy, a Hu, mins n' a måy sitî imprimé.
Ki fåt i ratni di tot çoula ?
Tot çou k' a scrît, i l' a scrît so ene vintinne d' anêyes. Pu, i s' a taijhou.
Kéne fôme a-t i tchoezi ? Totes ses copôzucions sont des mignateures : des djowions, des ôrreyes di prumî tchoi... des pîces d' ôr.
Des courts rimeas, sovint di doze vers, et ces-chal sont-st ossu, l' pus sovint, foirt courts: c' est des set-pîs, kécfeye des ût-pîs, nén sovint des zandrins. L' ôteur a tchoezi do tchanter so l' " môde mineur ", sins tralala, sins gueuyaedje. I djåze tot bas, come s' i s' kifesreut.
D' èn ôte costé, i dene a etinde, ou sopôzer, puvite k' i n' el dit. I tchante sins braire. Si tchant, c' est come on muzaedje, come ene priyire k' on maltone inte di ses dints. Djamåy on mot pus hôt k' l' ôte...
I n' vout nén tchanter hôt... mins come çoula soune djusse ! Et tot çoula, avou on lingaedje d' ene tote grande beaté, d' ene tote grande purté : ci walon la, c' est do peur walon ; tot est dit avou les mots k' i fåt, la k' i fåt, come i fåt. Ca Victôr George a passé mwaisse e scriyaedje.
Victôr George est del campagne. I nos djåzrè sovint di " s' viyaede, di s' pitit viyaedje", -- djel cite --- "do ptit hamtea, do hamtea ( ... ) racrapoté inte deus hourêyes "
Et l' imådje do viyaedje, c' est l' imådje d' on payis la kel veye est påjhule. I nos mostere voltî les " crestês do payis, (...), les bwès stårés so les gonxhires [collines boisées] sins fén (...) les tiers et les schavêyes ", ou les " broûs k' estént so l' voye ". Il dit leu gosse , " ene gosse d' årzeye ".
Cwand i djåze des djins, i djåze voltî des ptitès djins. "Si payis, di-st i " c' est l' ci des djins K' ont viké deur sins l' falou dire "
Il a l' miråcoleye, [nostalgie] do tins passé, mins s' il a l' må do payis, di s' campagne, c' est ossu d' ene campagne di dvins l' tins. On tins k' il a motoit cnoxhou e s' djonnesse, mins on tins ki finixheut dedja. Insi, il inme a pårler di s' " bleu sårot ", di s' " calote di soye ".
Li manire di viker a l' campagne est come sitilizêye, èn esprès ravalêye a kékès imådjes ki toumèt totes åtou des tchamps, des dinrêyes, dispoy li tcherwaedje disk' a l' fén d' l' awousse. Viker d' l' air do tins et n' nén ahopler po-z aveur on magzåd, vola ene boune manire do viker :
Dismetant k' ti fwais l' conte des djåbes
Et maçner les meurs di t' prijhon,
Mi dj' tén manaedje pa dzo les åbes
Et s' va dj' boere a l' aiwe do sourdant ".
Mins les tchamps, les eblaveures, l' awousse, li waeyén, les såjhons, i s' endè va siervi po fé tuzer a ôte tchoi. Li cinsî, c' est l' ci k' est mwaisse del veye et del moirt. Li veye ki racmince tofer:
" Boute, cinsî, et semer sins fén,
Va l' monde etir divins tchaeke grin. "
Li tins ki passe, ki bize evoye, et ki n' rivént måy..., c' est po l' pus seur onk des grands sudjets tchantés par Victôr George. Li syince do tins... I n' est djamåy a court di mots po dire li " veye k' èva sins fé les cwanses "
" Nos passans come foyes å vint,
Come des oujheas dzeu l' payis.
Troes ptits toûs pu l' moirt ås dints.
Bondjoû, bounnute et merci.
C' est èn ome ki transixh tofer.
" Mins douvént çki mi dj' ratind
Dji n' sai cwè ki n' vénrè nén ? " [GP 18, 9 101]
C' est ki, por lu, pus sovint k' a s' toû, i sondje kel veye n' a " ni cou ni tiesse ". A cwè bon viker ? Ça n' sieve a rén d' cweri a coprinde. I n' a d' tote manire rén a coprinde. I nos l' dit platezak. Nén cweri a sepi ... Si rezigner. Nos n' sårans todi djamåy ...
Li moirt li tourmete djour et djourmåy. Li moirt, c' est çoula ki spotche noste ome. Ciste idêye la, c' est ene idêye ki nel cwite nén. Il a ça e tchame. So cisse tere, li veye (k' on knoxhe) est surmint meyeuse ki l' mwoirt (k' on ndè sait rén).
Mins, å fén fond : cwè est ç' ki l' veye ? Deus, troes ptits toûs, pu pus rén :
" Rén k' èn åmen a viker,
Li tins d' sacwants ronds so l' aiwe
Et shijh pîs d' tere po socter "
Et come li moirt n' est k' on moumint del veye, on moumint oblidjî, i n' si fåt nén ewaerer, on-z î pasrè tertos, on n' a k' a nd aler sins fé des mirlifitches... Et minme, li pus vite possibe :
Mins l' moirt est ele vormint l' moirt ? Tot racmince a tot moumint. Cwand onk endè va, èn ôte arive...
Ene sitoele, å minme moumint,
Adschind d' å fén fond do tins,
Dismetant k' ene ôte rimonte
Et s' piede å coron do monde.
Ene veye passe, ene ôte ripasse
Li minme et l' vosse, fré Colasse -
Et l' Bon Diu dvôteye l' lonxhea
Sol tins k' èn ôte el rifwait.
C' est ricminçmint disk' a todi.
Li prumî sintimint da Victôr George, on pout dire, c' est on sintumint di "panteyisse" [panthéisme]: li tere et les vicants n' fwaiynut k' onk, les moirts et les vicants n' fijhèt k' onk, li monde et l' bon Diu ni fjhèt k' onk. Tot est dvins tot : ir et ouy, li cir et l' tere, li veye et l' moirt, les moumints k' on vike et les sondjes... Li tins minme, egzisteye-t i, lu ?
Victor George tchante "F. l' homme accordé aux grandes forces del univers" (Walo +, 89). Et insi, on tuze a l' metansicôze [métempsychose].
L' ome divént, come el dit lu-minme ou "ome", ou "åbe" ou "pire", ou "loumire"...
Çou k' a d' l' ôte costé, i n' a nouk k' el sait. C' est l' grand mistere. Måy nouk n' a rivnou po nos dire çou k' aveut veyou :
" Li Payis d' l' ôte costé,
On n' î mousse k' on côp, fré. ".
Di tote manire, on-z a vnou sins rén et on ndè rirè sins rén. Schoûtez l' tchanter, come s' endè rireut :
" Pu t' end irès come t' as vnou
T' end irès a cou tot nou ".
Panteyisse, motoit. Mins, al roye do cir, on voet kel bon Diu n' est nén lon:
" Nos coirs, dispoy todi, sont revoye a poûssire.
Mins l' Bon Diu, on bea djoû, sofelrè so l' årzeye,
Et l' Ome ratacrè l' danse avou l' moirt, avou l' veye.
C' est ki noste ome creut a l' rezureccion :
" Çou k' ti serès, ti l' es.
Mour, fré, ti ravicrès.
Vola çou k' est l' moirt. C' est ene delivrance, on dislaxhaedje. Puski l' moirt est tofer å coron del veye, pocwè n' nén mori tot d' on côp, li pus vite possibe ? A cwè ça sieve-t i vormint do viker ?
Cisse kesse la, Victôr George, a vint ans, i s' el fijheut ddja. Et il a håsse d' esse di l' ôte costé, po n' pus cweri al vude sins måy trover, po n' si pus fé des mås d' tiesse, po n' si pus tourmeter...
Li veye, c' est ene longue voye kon n' kinoxhe ni les kesses ni les messes :
" Signeur. c' esteut nosse voye. et nos avans roté.
C' esteut ene veye di djin et nos l' avans viké... "
On va håre et hote sins sepi pocwè... On toûne al vude avå les djeus... come des aveules. Do moens, pout on vey, di tinzintins, come ene loumrote ki blawtêye å lon.
Li pocwè del veye, c' est l' moirt. Et l' moirt, c' est co l' meyeuse manire d' ariver å Paradis po vey li Bon Diu. Et come on n' a nén chal li lournire po coprinde çou k' est d' l' ôte costé, il arive k' on-z åye sogne. Kimint fé po-z ariver a l' påjhûlisté ki nos aidrè a passer l' pas, a-z aler e l' ôte monde ? Kimint trover li låtchmint d' tot ?
Tot fjhant ene ake di fwè, tot fjhant l' volté do Bon Diu, tot-z acceptant s' destinêye...
D' on costé, mete ses poennes ås pîs do Bon Diu et d' l' ôte costé edurer çou k' on n' pout espaitchî. Li sudjet k' a tchanté Victôr George. c' est l' seul grand sudjet : li veye, li moirt, et des variyåcions so l' sinifiance d' tot çoula.
Por lu, i n' a k' ene seule response possibe : di l' ôte costé, i n a l' veye, li veye di disk' a todi et po todi... C' est l' volté då Bon Diu.
Po çoula, i s' fåt soumete a Lu. Si revinter, si rediver, si rvolter, ça n' sieve a rén. I våt mî di s' rinde, di s' leyî djus... d' accepter si destinêye.
Ça n' vout nén dire ki n' si rdjimbe nén, ki n' si redive nin, ki n' si revergougne nén. Mins, a l' fén do conte, il a coprin ki c' esteut co mî do fé l' volté då Bon Diu : ki vosse volté soeye fwaite.
Et l' powete, k' a tchoezi do tchanter tot bas, sins braire, sins mirlifitches, a ramoené ses imådjes a ene pougnêye.
Li campagne da Victôr George, c' est seulmint l' cisse del tere ki s' lait prusti på tins ki va, ki vént, k' endè va... Li tins, on grand sudjet divins l' sudjet...
Powezeye ou rimaedje di crustin ?
Motoit. mins surmint nén powezeye al benoete aiwe. On-z est lon erî d' ene sôre di pretche doûçresse, sins gosse, di covnance, di bén-pinsant.
C' est tot l' contråve. Si l' ome dene a tuzer k' i s' sait mwaistri, on sint k' i n a la dzo ene sacwè ki boût, ki n' dimande k' a brotchî foû... On sint k' i n a la dzo des teribes toûbions ki l' råjhon endè dvént mwaisse ki foirt målåjheymint.
L' ouve da Victôr George, c' est on toursiyaedje di tos les moumints inte les foices k' el saetchèt viè l' hôt et les cisses k' el ramoennèt les pîs so l' tere. Inte Diu et Mamon, come l' a dit Paul Claudel.
E 1979, Jean Lechanteur, professeur a l' univiersité d' Lidje, tot djåzant des deus prumîs lives da Victôr George, trovéve dedja: " que les qualités de ses deux recueils (Adiu cpagnon, 1963 et Gris pwin, 1965) naturel de ton, sens de l' ellipse, del abord indirect, unité et profondeur de l' inspiration mettraient au tout premier rang si elle n' avouaient trop nettement ce qu'elles doivent a Jean Guillaume " (La poésie wallonne au XXe siècle, in La Wallonie, le pays et les hommes, Lettres, arts, culture, tome IV, de 1918 à nos jours. La Renaissance du livre, Bruxelles, 1979). .
Motoit kel professeur Lechanteur aveut råjhon do scrire çoula a ç' moumint la, mins i n' poleut nén cnoxhe les lives k' ont vnou après. Li meyeu da Victôr George esteut-st a vni... et a vnou.
On sait kel powete mete å dzeu di tot li ramexhnêye "In paradisum". Po ds ôtes, c' est "Raecinêyes" k' on metreut al copete. Mins on l' sait, les gosses' et les coleurs...
Çou k' est d' seur, c' est ki l' powete a poirte foirt hôt si sinse di l' elipe", et s' manire di djouwer a monde d' aboird bihairrece [abord indirect .]", come li professeur l' a scrît. Sins voleur rabaxhî l' ouve do Bon Pere Jean Guillaume, on pout admete ki l' aprindisse a fwait bén mî ki s' mwaisse.
Alfén, on s' pôreut dmander: "Pocwè on sfwait powete, ki mwaistrixh d' ene si bele manire li lingaedje walon, k' a des si ritchès idêyes so l' veye et so nosse destinêye, pocwè cist ome la a-t i tchoezi di s' taire...
Pocwè ? Nouk ni pout responde a s' plaece, bén seur. Mins on s' pout todi hazårder a sayî do dner ene esplikêye. Di deus sôres: oubén, i pinse k' il a tot dit et k' ça n' sieve a rén d' endè rmete... Et i l' åreut yeu dit foirt djonne, avou ene apriyesse del veye vormint råle po èn ome di ciste ådje la.
"Tos les xhos sont semés, et tos les mots sont dits
Dji n' a pus rén da minne"
Oubén, il a e s' mwaiye ene påsse k' i lait lever coetmint, påjhûlmint, trankilmint... Et k' i n' metrè e s' fornea ki cwand i serè seur kel moumint del cure serè vormint vnou.
Nos n' avans pus k' a rawårder, et sohaitî k' i n' ratinde nén trop lontins dvant d' nos l' diner. Ci sereut damadje k' ene téle ouve ni soeye k' ene ouve... postume.
Ca, i n a bråmint des tchances ki, dvins ces condicions la, nos nel voeréns nén...
Guy Belleflamme, coferince dinêye å Coirneu a Hu, li 20 di nôvimbe 2001, divins: Walo + gazete, l° 11, ivier 2001.
(La même page en tenant compte, en partie, des accents de l'auteur, avec traduction partielle en français) Modêye disfondowe.
Si des mots difficiles se présentent à vous sur ces pages, allez voir s'il ne sont pas expliqués dans le Splitchant motî do walon (avec brève traduction française), ou dans le Wikipedia, l'encyclopédie en wallon (suivez: "Pordjet Esplicant Motî").
(Index par auteur) Djivêye des scrijheus. (dont les textes sont disponibles en wallon commun) Djivêye des scrijheus k' ont scrît u k' ont stî rashious e rfondou walon
(Back textes en wallon commun) Ralans sol pådje des scrijhaedjes e rfondou walon.
(homepage wallon commun) Alans rzè eviè l' pådje moennrece do rfondou walon.
(Back homepage) Alans rzè al mwaisse-pådje.
Sacwants scrijhaedjes di cisse waibe cial polèt esse dizo abondroets; nos les rsaetchrans foû s' i fåt. Sacwants bokets scrîts ezès walons coinreces polèt aveur sitî ene miete rassonrés po poleur shuve pus åjheymint les mwaissès-rîles do rfondou walon.
Les scrijhaedjes di l' antolodjeye "Fleurs dialectales", foû del rivowe "Propriété terrienne", awousse 1974, sont publiyîs avou l' åjhmince des zwers di l' eplaideu, P. Charlier.
Some texts published on this site may be affected by copyrights and eventually need to be removed in the future.
Texts from the anthology "Fleurs dialectales", from the august 1974 issue of the magazine "Propriété terrienne" are published with the agreement of the rightful owners.
Certains textes peuvent avoir subi des modifications mineures pour faciliter leur insertion dans le projet de langue nationale pan-wallonne.
