|
|
Victor Carpentier. Sicrijhaedjes e walon da Victor Carpentier. |
|||
|
|
Victor Carpentier. Sicrijhaedjes e walon da Victor Carpentier. |
|||
Dressêye:
Ene shijhe di carnavål
Il esteut la tot djoyeus, ashiou dlé l' tåve ricoviete di tos les manteas et des norets d' ses feyes, sol tins k' ele potchèt come des djonnès sotes, estant ki s' feme, ashiowe åddivant d' lu, aveut trop pô d' ses ouys po loukî ses båsheles ki tournént åtoû del såle, pindowes å bresse di leu danseu.
Signeur ! Ké ramdam ! Ké rmouwe-manaedje ! C' esteut les carnavåls ! Li prumî ban del djonnesse come les rashious s' endè dnént a cour djoye ! Tot voeyant cisse herlêye di tcherioyos caracoler et pidjoler divins cisse floxhe di djins, il esteut a s' rapinser s' djonne tins.
Lu k' aveut passé des si belès anêyes, k' aveut stou di tos les plaijhis, k' end aveut tant hanté, des noeres, des blondes, des rossetes et ki s' aveut rezoû, al longue, a s' mete e manaedje, pus vite po shure li corant et po fé come les ôtes. Mins les anêyes dispoy adon avént blanki ses tchveas; ses tchifes k' estît si rozlantes avént pris ene sacwè d' djaenisse et co traze pleus si marként totavå. I faléve bén endè fé s' doû ou khiyî s' tins [tuer son temps] a cdure ses troes båsheles å bal et s' continter do loukî les djonnes, pus k' estourdi des breyåjhes [cris, clameurs] et des tchawåjhes [criaillerie] di cawêyes di maskés ki s' endè xhuflént po s' fé monter sol cane.
Ossu, a poenne esteut i la d' ene hapêye k' i sohaitive les carnavåls å diale. A l' advinant di dvins l' tins, end aveut plin les rins di dveur passer l' nute å bal. Il åreut dné gros po esse revoye oubén d' esse å cåbaret, la k' aléve passer s' shijhe, boere si ptite gote, foumî s' broûle-gueuye et dvizer d' traze a catoize.
Mins i fåt fé po ses efants çou k' on a fwait po nozôtes.
End esteut la, cwand vola les djonnès feyes ki rivnèt d' aveur sitou danser, tchaeskene acoplêye d' on djonnea. I s' prezintèt, c' est des pougnêyes di mwins, on s' dene a cnoxhe, on dvize so ene sôre so l' ôte, c' est a kî parolrè l' mî et s' dinrè l' pus d' air.
Onk paye ene botaye, li deujhinme ossu, li troejhinme, po n' nén s' leyî laver l' minton, endè fwait tot ostant; on boet, on s' estchåfe, on reye, on blague et les prumîs acoirds del muzike ahertchèt co ene feye les djonnès djins divins l' hoûlåde floxhe [flot hurlant] des danses.
Les deus vîs s' riloukèt. I s' dijhèt çou k' i pinsèt des djonnes ki tchessèt après leus feyes: Cila m' plait bén, l' ôte ni m' rivént waire, li troejhinme n' a nén l' air comifåt, il est trop hardi, trop spitant. Onk ni plait nén al mere, l' ôte n' ahåye gote å pere et, al fén do conte, li vî k' est divnou petoye [ivre], dit des målès råjhons a s' feme. Cichale ki cnoxhe l' ome cwand k' a beu, si rezout a li dner råjhon po spårgnî des careles.
...
Ene danse, deus danses, troes danses et les troes copes ni rivnèt nén al tåve. Li viye feme divins les poennes, concîxhe a si ome d' aler vey après zeles. Nosse papa prind s' tchapea, et tot babouyant des paroles di colere, si fåfilêye divins l' floxhe di maskés sitrindous come des harins totavå l' såle. Li hazård, ki s' trove todi dvins vos voyes, el fwait toumer so on vî camaeråde ki n' trove rén d' meyeu ki del raminer a s' tåve et d' lyi fé houmer [avaler] kékes hoûlêyès [misérables] gotes, et vola noste ome avå l' aiwe et ki cmince a babouyî.
Sins kesse ni messe, i s' live, todi avou l' idêye d' aler vey après ses båsheles, et vla k' i rote sins saveur wice k' i va, pierdant tote råjhon et tot sintumint. I n' sait pus wice k' il est, i s' lait miner la k' ses djambes el kidujhèt.
...
So ç' trevén la, li pôve viye feme est dvins les transes ! Ki sereut i bén divnou, mi ome ?
Elle arinne totes les cnoxhances ki passèt. N' av' nén voeyou mi ome? N' av' nén voeyou mes feyes ?
...
Les feyes rivnèt. Ele les barbote. Elle ahontixh les djonnes et dbite tot çou k' ele pinse di leu manire do fé.
Totes foû d' zeles, sins pus d' aschoûte, ele vont vey après leu pere. Ele ni tuzèt pus a danser, ele riboutèt tos les djonneas ki s' pindèt a leu cote po-z aveur ene danse, c' est leu pere k' ele volèt rtrover.
A bout d' cweri, ele rivnèt totes dizolêyes, totes en aiwe, et ki voeyèt eles? Leu viye mame edoirmowe al tåve et totes les håres [habits] k' estént dseu, hapêyes ! Al vole, on houke li police, mais cisse-chale, come Pilåte, s' è lave les mwins. Ké måleur ! On s' laminte, on pleure, l' ôrlodje toûne et l' vî ni rvént nén todi, ni les håres non pus.
Shijh eures ! On djowe li galop: c' est fini.
Totes les djins ramassèt leus clikes et leus clakes et s' kiherèt po sorti et on rtrove li pere e djårdén, moussî a feme, tchåssî d' ene viye cote, ewalpé d' ene rapestêye chabrake [châle rapiécé] et wåkî d' ene måssîte cornete [coiffé d'un chapeau de femme souillé].
On lyi aveut hapé s' frake, si tchapea, si monte et s' tchinne d' ôr.
Et portant, å cminçmint del shijhe, il esteut la tot djoyeus, ashiou dlé l' tåve ricoviete di tos les manteas et des norets d' ses feyes, so l' tins k' ele potchént come des djonnès sotes, et s' feme ashiowe divant lu, aveut trop pô d' ses ouys po loukî ses båsheles ki tournént åtoû del såle, pindowes ås bresses di leu danseu.
Victor Carpentier, divins: "Vuzions", 1901.
Pitite notûle so s' vicåreye.
Carpentier Victor (1851-1922) fijheu d' arimeas eyet d' pîces di teyåte ("Brijhes di djonnesse", "Si les Wåtîs rvénrént", "Trokete et djermale"). I scrijha eto des noveles eyet eplaidî ene ramexhnêye "Vuzions" (Bressoux, 1901). Si motî est mo ritche, mins li racontaedje est trop e lene droete, sins waire vos fé djéryî, come c' esteut co l' môde adon. A stî rprin dins l' grosse antolodjeye da Maurice Piron.
L. Mahin & P. Sarachaga, coirnéye do splitchant motî.
(Si des mots difficiles se présentent à vous sur ces pages, allez voir s'il ne sont pas expliqués dans le Splitchant motî do walon (avec brève traduction française).
(Index par auteur) Djivêye des scrijheus. (dont les textes sont disponibles en wallon commun) Djivêye des scrijheus k' ont scrît u k' ont stî rashious e rfondou walon
(Back textes en wallon commun) Erdalans sol pådje des scrijhaedjes e rfondou walon.
(Back homepage) Alans rzè el mwaisse-pådje
(homepage wallon commun) Alans rzè eviè l' pådje moennrece do rfondou walon.
Sicrijhaedjes foû abondroets (li scrijheu est moirt dispu pus d' swessante ans).
