Des pages d'histoire à découvrir à travers des textes en wallon normalisé. Des bokets d' istwere dins des bokets d' walon (e rfondou). |
dierin rapontiaedje - last update: 2005-06-01.
I. Do trevéns des Romins.
El Walonreye:
Ådfoû:
Rinde a Cezår
Djule Cezår a viké di 100 a 44 divant l' Crisse.
Dj' a stî professeur et i m' a falou dire et repeter k' Djules Cezår n' aveut nén stî impreu. Douvént ?
Å pus sovint, les eleves avént etindou a messe ou å catruceme li fåve di l' Evandjîle ki cåze des taeyes a payî a Cezår.
" Est i permetu d' payî les taeyes a Cezår ? ".
Et Djezus respond : " Rindoz don a Cezår çou k' est da Cezår et å Bon Diu çou k' est då bon Diu".
Li Cezår riprezinté so l' pîce di manoye, c' est Tibere (impreu di 14 a 37 après l' Crisse) k' a vnou après Ågusse, li prumî impreu (di 27 divant l' Crisse a 14 après).
Ågusse esteut li ptit-neveu da Djule. Come il aveut stî adopté d' lu, i poirtéve si no (si cognomen, si såvaedje no, divreu dj' dire). Ågusse, on côp divnou impreu, a fwait d' "Cezår" on tite di mådjusté k' a dmoré po tos les impreus romins après lu. Dayeur, foû di ç' mot la, e latin Caesar, prononcî "Caissår", on-z årè l' mot Keizer e l' almand eyet l' mot Tsar e rûsse.
Po çou k' est do Grand Djule, il esteut djenerå.
Après l' guere k' on lome "des Gåles", il a batou Pompêye et i s' a bouté dictateur. I l' a stî di 48 a 44 divant l' Crisse. Ça a må tourné pusk' il a stî assaziné (Tu quoque, fili mi, vos eto m' fi ! lance-t i a Brutus, èn ôte fi k' il aveut adopté et k' est al tiesse des assazins).
Les Bedjes les pus vayants.
Asteure, gn a co ene sacwè k' on cnoxhe bén et k' on s' recrestêye avou. C' est l' parole da Cezår rapoirt ås Bedjes.
Dins tos ces-ci (les peupes del Gåle), les Bedjes (Belgae) sont les pus vayants paski c' est zels ki dmorèt l' pus lon erî del culteure et do fén vicaedje del province (provincea), paski c' est foû råle ki les mårtchands vonxhe disk' ar zels po lzî apoirter tot çou k' est po ramoli les djins, et pask' i sont-st astok des Djermwins (ki dmorèt houte do Rin) et k' i fjhèt todi l' guere avou zels.
C' est nén mi, c' est Cezår ki scrît ç' longue fråze la dins s' "de bello gallico".
Po cmincî, dji n' sai si c' est on complumint po les Bedjes di s' etinde dire k' i sont rescoulés et bardôxhîs. D' èn ôte costé, cwand Djules Cezår divize des Bedjes, i vout dire tos les cis ki sont-st inte li Mer do Nôr (et nén co ttafwait), li Rin et l' Måne et l' Sinne. C' est a dire, e minme tins k' les Atrebates, les Nervyins, les Aduatikes, les Eburons et les Trevires, nos soçons ( ?) les Francès do Nôr : les Ambyins (Amiens), les Remes (Rinse), les Bellovakes (Beauvais), les Swessions (Soissons), les Veliocasses (Vexin). Po Cezår, les Morins d' l' Izer et les Menapyins ki dmorèt al plaece ki l' Rin s' tape el grande basse, ci n' est nén des Belgae!
Et l' bataye di Sambe ?
Sambe, c' est nozôtes k' el dit. Djule Cezår cåze dit "Sabis".
I n' est nén fir di ç' bataye la, paret, ca il a stî dins ses ptits solés. Laidmint ataké pa les Nervyins, les Atrebates et les Viromandwins (Saint Kentin), il a dvou ratinde lontins po fé vali s' foice. Ådjourdu, on sait bén ki ç' bataye la s' a passe dilé l' Selle (rivire do Nôr del France ki s' tape dins l' Escô), ene sadju inte Cambrai et Bavay, et nén dilé Sambe come on nos l' a aprin.
Onk k' a scrît on plaijhant boket tot-z arindjant l' istwere a s' môde, c' est Joseph Pirson di Biou. Si vos vloz rire ene botcheye, lijhoz Li bataye des Nervyins (Les Cayés walons, 1982/9 ou 2003/7 8).
Bernard Louis, foû di "Li Chwès".
Mwaisse modêye: Ricåzans ene miete di Cezår.
(Back menu des textes historiques) Pådje moennrece des scrijhaedjes so l' istwere
include(".pinote_aujhmince.php") ?>