Nouvelle de Lucyin Mahin (1987) Pitit roman da Lucyin Mahin (1987) (mins rmetou cial e rfondou) |
dierin rapontiaedje - last update: 2014-07-11
Dressêye:
Kî çk' on pout rescontrer tins del nute
Ké brouyård sol pont di Rcogne, mes djins, dji n' vos di k' ça ! End a co ki s' iront bén seur rabressî cisse nute ci. On n' voet mildju nén dijh metes divant lu. Et mi k' est fén hodé d' aveur piké des vatches siconte del cocote dins tot l' payis inte Libråmont et l' Tchestea tote li sinte djournêye ! Dji n' vôreu k' ene tchôze, c' est d' esse sitindou padzo mes plomes.
Dj' aveu metou li troejhinme po passer houte do Pont di Rcogne, mins il est d' kession di vitmint rtchôkî li deujhinme asteure, ca do côp k' on serè foû do croejhmint, i gn årè pupont d' djaenès loumires po loumer l' voye. Dji so metou avou les keutes aspoyîs å volant, et avou li tiesse ki brike pa padvant, come po mî vey li tchmin. Li bertale do sidje est tinkeye; ele mi rhaetche tot doûçmint pa padrî; pa des côps, dji m' raspoye siconte do dossî et dji m' sitin come on tchén ki s' rewoeye, e verdjant li schene po m' rispoizer l' dos. Mi droete mwin est ki refaxhe li tchike del djîsse des vitesses. Dj' a l' marote di candjî d' vitesse po deus côps rén. Asteure, di dj', i fårè rpasser l' deujhinme. Avou l' deujhinme, l' oto rôle tot belotmint, come on vî halotche tchivå ki n' sait pus hay. Come si ça sereut po fé durer l' plaijhi.
On dit todi bén, mins lacobén k' on l' a pa des côps, la, li blanke roye do mitan del voye. Come enute, metans, la k' i fwait si spès k' on n' voet nén ddja les hourleas. Tinoz ! La l' prumire voye d' Ôtchamp; et les dierinnès måjhons di Rcogne. Dji vons dabôrd ariver å raeze del Hé Chwaplete.
Tén ! Cwè çki c' est d' ça po åk, hê, ça, ki ramxheye ladrî sol boird del voye, a l' orire do bwès. Dj' eclitche mes rlave-glaece po rxhorbi l' brouyård k' a scheu sol vite di dvant.
La, wai ! Come ça, on voerè ddja on pô mî come on vike.
Dji gligne des ouys come èn indyin ki lurteye après des senes di foumire et dji stin on cô come on heron k' apice on graevî. T-i possibe bén seur !? Ti n' direus ene djin ki rote dins l' årmeure sol costé del voye. C' est k' ele li trosse, dandjreus, ca i gn a pont d' fén d' ariver djondant. C' est todi, diale, mo drole: a li rwaitî ndaler pyim pyam, on n' direut nén k' ele l' ascoxhe si roed. On n' voet cåzu nén ses djambes ki rmouwèt. Lacobén k' elle est mousseye avou ene blanke camizole, - di ces camizoles la fwaites avou del toele ki rglatixh ås fåres, - ca ôtrumint, dj' åreu yeu ttaleure arivé dsu, et l' sibeuler, divant d' aveur yeu l' tins d' el vey.
Dji vou k' on m' côpe li tiesse k' ele rote pus vite ki l' oto. Portant, mildjo, dji fwai bén do vint. Dji tape vitmint èn ouy sol cadran d' vitesse : come d' efet; l' aweye ramxheye inte cwénze et vint. Ki ci viye éndjole di conteur la sereut co motoit bén patrake. Dji rleve les ouys et cwè çki dj' voe. Nosse pitite djin k' est stampêye djusse padvant l' oto. Vas s' comprinde åk a ça, la, twè ! La nén ene barbôjhe, djel contéve co a deus cint metes.
C' est ene pitite djonne comere ki va seur so ses vint ans. Dj' aspoye avou l' droet pî sol frin. L' oto s' arestêye tot nete. Dji m' lai flaxhî dsu l' droet sidje, dj' apougne li manike del finiesse et l' catourner, pol vite s' abaxhî.
" Eyou çk' on va insi, tote seule di djin, pa ç' tins la, ô, mamjhele ? Moussîz todi, alez. Vs årez ddja on pô meyeu ki dvant l' ouxh, paret. C' est nén k' i fwait ene froedeure di tchén, mins cisse crouweur la, ça vs mousse disk' ås oxheas. Ca pô k' on vs berwete, ça serè todi ça ki vos n' froz nén a pî, don. "
Tins k' dji so ki cåze, dji disclitche li sere, et drovi ene pitite craeye a l' ouxh. Tossu vite, li pitite djin est ashide dilé mi, sins rén dire. Comint çk' elle a fwait po moussî pa ene si ptite craeye, don ?
" Dowô k' on-z est mî a si åjhe åddins k' ådfoû ? Ratindoz; dji m' vos va evoyî do tchåfaedje so vos pîs; ça vs reschandirè les doyes. Vos dvoz aveur les pîs tot frexhs, dandjreus, avou vos féns solés. Agritchîz todi voste aburtale di sidje, la. Ci n' est nén k' dj' alans brouyî po-z è raler, mins on n' sait djamåy, si pa des côps on resconterreut les " Laids " des Libins, ça sereut todi cwénze cints francs di spårgnîs ".
Sol tins ki dj' raguete, dj' avans moussî dins l' Hé Chwaplete. On advene dipus k' on n' voet les deus rîlêyes di grossès hesses d' aschate ki sont la plantêyes, droetes come des I, tot do long del voye.
I fåt bén waitî a lu, ca après on bea droet boket d' voye di bén cénk cints metes, t' as on laid tournant so t' gåtche. C' est la ki l' valet da Mimiye do Boigne s' a stî touwer la ddja cwénze ans did ça, e-n alant speter l' oto siconte d' èn åbe. Moman nos l' racontéve todi cwand dj' esténs gaméns et k' dj' aléns a Libråmont po-z atchter des mousmints d' dimegne. Et nos mostrer li marke so l' åbe, avou li schoice ki s' a rnouri a l' plaece do sbeulaedje.
Et disk' a dou çk' on va insi, ô, vos, tote seule di djin avå les voyes ? Vos n' avoz nén peu di rescontrer on noer leu, e mitan d' ces grands bwès la ? "
Ele ni respond nén; mins s' soreye-t ele tot doûcetmint, del coine des lepes. Ses grands bruns tchveas mitan crolés lyi refaxhèt les spales et les mashales. I gn a djusse si ptit nez et s' fén minton ki brikèt foû padvant. On ptit muzea d' soris, direut ele li grosse Dondon Capixhe, ki n' a k' li linwe cwand elle est al canlete. Mins dj' end a d' keure; dj' inme co bén ci ptit djinre la, la, mi.
Dins l' montêye di Roûmont, li brouheur esteut ddja bråmint moens spès. A droete, on voet, e passant hoûte, les schaletes po fé zoupler les tchvås del cinse di Djerbaifwè. So l' dizeu del cresse, djondant les faweles did dirî l' Tirai, li brouyård s' a schåyî d' on plin côp. I fjheut ene clairté come e plin djoû avou l' lune e mitan di s' moes ki lujheut so les bwès et so les tchamps. I gn aveut todi pont d' må d' esse foû di cisse niche troyreye di brouyård la, saiss. Cwand c' est k' t' es ki moenne laddins, ti n' as nén l' idêye di tuzer a ôte tchoi. Tote ti tiesse est rcwestêye po tni l' ouy sol blanke lene do mitan del voye. Asteure ki dj' esténs foû del sipexheur, dji raveu m' tuzaedje da minne.
C' est seulmint adon k' dj' a cmincî a rloukî e coirnete après li ptite comere avou l' blanke camizole.
************************
C' est k' dji n' aveu nén sovint yeu l' påcolet avou les comeres disk' adon, la, mi. A saze, di-set ans, dj' esteu bén trop schitåd po fé åtoû d' zeles. Cwand dj' esténs rassoçnés al tindreye ås amoretes avou des pareys a mi, c' esteut todi bibi k' i faleut ki fwaiye li gugusse po-z amuzer les djonnetes, et c' esteut les soçons ki lzî metént l' bresse padrî li spale, et s' lezî fé des tchôdes et des letchreyes. Ci n' est jamwais l' ci ki scheut l' biokî ki rascod les biokes. Ca fwait ki, dispu èn an, dj' aveu divnou come on boû d' fagne avou les poirteuses di cotes. Dj' end aveu pus ki po mes vatches et mes pourceas. Divant, li mere esteut puvite po m' poûssî a l' rastrinte dabôrd k' asteure, ele n' inméve nén di m' vey viker inla, come on nûton.
" Vos fårè dabôrd-z è raler a messe, la, m' valet. Ene di pierdowe, dijh di rtrovêyes. "
C' est k' dji n' esteu nén co si malåde ki ça, ca asteure, dji sinteu ki dj' ratrapreu co bén l' beguén po ene djonnete come li ptite comere avou li blanke camizole.
I n' fåt k' ene flamåjhe po raloumer l' feu adon ki l' bwès est beazè setch. C' est damaedje k' on n' l' ôt nén on pô dpus, nosse pitite vijhene. Mins, tot conté tot rabatou, våt mî ene basse messe k' ene ahoûlreye; mî våt ene djin sins brut k' ene ragadleuse k' est rindowe après l' canlete come èn ipî après s' yebe. I fåt on clå po tchessî l' ôte...
Do côp, dji roveye ki dj' so crevé hode, et dji m' mete al copene. Cwand on nûton rescontere ene nûtonete, gn a bén onk des deus k' i fåt ki drove li boke.
Dji li cåze di mes studiaedjes di veterinaire; di l' ekipe di fotbale di Transene ki n' ramasse djamåy ki des ratournêyes, paski dji n' avans cmincî k' l' anêye passêye; del såle del djonnesse ki dj' avans rarindjî comifåt et k' c' est mi k' a sculté l' ouxh di dvant a môde di poite di gregne.
Ele fwait ndaler li tiesse po dire åy et non.
Tén ! vo nos la ddja bén a Nargåfwè. Asteure, li brouyård s' a drovou toutoute. Dj' atacans li droete lene ki rwaite li tchestea d' Roûmont. Dji tchôke li cwatrinme. Mi vijhene n' a nén co todi drovou l' boke, nén ddja po båyî.
Pôve pitite laide djin k' esteut fene mierseule avå les voyes, dins l' noer et l' froedeure !
C' est k' ele n' a nén co l' air d' esse reschandeye, ca ele ressere co ses ptitès mwins etur ses deus djnos.
Lucien Mahin, divins: Li ptite comere avou li blanke camizole, SLLW, 1989
On dimegne nén come èn ôte
Dins li ståve
Faleut vey, valet, ké prumî ståve amon ces djins la. Totès vatches tournêyes. L' årtisse ni dveut waire tchômer avår ci, ca ça doet esse ene boune pratike po les botnires. Waite d' apicî ç' cande la, taiss, twè, valet, po si pa des côps ti t' metreus a t' conte å payis.
Come di djusse, les vatches estént arindjeyes avou les meyeuses metowes ådvant, dé l' ouxh, po fé parexhe li ståve. Pu, elle alént e discrexhant disk' ås djinixhes di l' anêye passêye, ki vnént d' veler pol prumî côp. T' aveus todi åjhey: t' end aveus nén ene pus laide å mitan des beles; nén ene minåve; nén ene pitite sakêye ki t' åreus yeu dit d' leye "Waite on pô cisse-lale, kéne rawijheye ki c' est !"
[...]
Dj' esteu pierdou dins mes tuzaedjes et dji n' aveu nén veu l' ome ashî so on ptit xhame å fond do ståve ki rasgotéve ene bleuwe vatche. E m' aprotchant, dj' a avizé do côp k' el biesse fijheut del mamite, ca pa des côps, t' aveus l' tete ki s' sitopéve, et pu des matons ki stritchént foû avou l' laecea. Lacobén ki ç' n' esteut k' a on cwårtî.
Tén, wai, la on bon moyén d' fé si intrêye : mostrer k' on-z est do mestî, mins sins fé do ronflant come po dire ki les cinsîs n' i conoxhrént rén. Gn a des cinsîs k' è raprindrént bén a mwints scolîs veterinaires k' i gn a.
Wice ki ça finixh drole.
Li çmintire di Glaireuse est metowe å cou del pitite tchapele, tot do long del voye d' Anloe, avou ene coine ki va betchî å Tchamp Herman. Ene pitite poite di fier tote eruneye ki tchîpele cwand on l' drove; des grands noers tiyoûs kel ravôtièt di ttåtoû, come po-z espaitchî les moirts ki n' sont nén ahessîs di cori evoye trop åjheymint; des tombes di totes les ådjes et di totes les sôres : des viyes ki n' sont pus etertinowes ki c' est tos waezons et totès nichtés, disk' å cavå do Comte del Rotchete, k' i gn a nén on snè, ene rampe u ene rabrouxhe k' a l' droet di vni båker ni soeye-t i k' e rexhant l' dibout d' si binete, sins s' fé raboter l' grognon seyance tinante.
"Li cene di nosse Nowele, c' est l' dierinne del rîlêye di dzo, dit-st i l' pere. "Ele trintche dins les ôtes, ca i gn a pont d' croes, mins on grand boket d' blanke pire ås troes costés, come c' est les tombes modienes, asteure.
Mins, mildjo, cwè çki c' est bén d' ça ki trinne la al tere, dilé l' boirdeure? Ti n' direus come ene blanke tîkete fene cafougneye.
Dji fwai troes ascoxheyes come des hazêyes d' on live eponté pås tchéns. Pu dj' m' arestêye tot djus, clawé la.
Djezus Mareye Djôzef ! c' est on mousmint... ene blanke camizole. Dji vole dissu; djel discafougne vormint, dj' avize li plaece del gavêye, a droete et cwè çki dj' voe ?
On rodje cour !
Boket eplaidî dins "Limès II", pp 70-71.
(La même page beaucoup plus près de l'orthographe d'origine) Mwaisse modêye
(Back textes Louline Voye) Hay ervoye so l' pådje des scrijhaedjes da Louline Voye
(Back textes en wallon commun) Ralans sol pådje des scrijhaedjes e rfondou walon
(Back homepage Louline Voye) Hay ervoye so l' pådje divantrinne da Louline Voye.
(Back homepage Aberteke) Hay ervoye al mwaisse-pådje