Une page sur l'affaire Dutroux. Ene pådje so l' afwaire Dutroux. |
dierin rapontiaedje - last update: 2004-07-08.
Dressêye:
Å tot cmince di l' Afwaire.
Cwand k' on-z a sepou cwè;
Tins d' l' instrujhaedje.
Li procès.
Sinteze so Wikipedia
Le rapt et l'assassinat de Julie et Mélissa et la marche blanche.
L' apiçaedje et l' moudraedje da Djuleye et Melissa:
Pus jamwais ça !
Savoz bén cwè, soçons, dj' a fwait come tot l' monde: cwand dj' a etindou al radio et ki dj' a lî dins les gazetes çou ki s' a passé avou Djuleye et Melissa, dj' a yeu ene froede souwêye dins l' dos. Et on moumint, dj' a frumjhî d' peu tot tuzant: "et si ça åreut stî mi ptite Mareye"
Dins ces cas la, on sondje: "Dji l' åreut dins mes mwins, djel sitronne, ou bén djel pind, dj' endè fwai des ptits bokets a mete å begnteu. Mins kî çk' a tchî on stron parey et ki n' l' a nén rascovrou don... !"
Adon, dji m' a rprin, come tot l' monde, tot tuzant ki dji n' a nén l' droet di må sondjî, ki di s' leyî aler al hinne. Pus c' est s' leyî rtchaire å rang d' ces pourceas la k' asteure on ls a ureuzmint metous å trô.
Tot tuzant, dj' a rwaitî totes les djins k' ont vnou apoirter des fleurs, on loûloûsse, ene låme, ki s' ont vnou mete a djnos, ou fé on sene di croes, po-z aidî les papas et momans da Djuleye et Melissa a poirter l' leur, di croes. Dj' a rwaitî, et dj' a yeu come vozôtes, soçons, ene teribe poenne !
Cwè ? Est i bén possibe k' i gn ouxhe ostant d' metchansté dsu tere ? Oyi, et portant, on l' saveut bén, k' c' esteut possibe ! Sins rmonter a Hitler et a ses camps, on a veyou mwints côps so 5 ans, des Siebes djouwer å fotbal avou des ptits efants Bosniakes, et lzès taper å lon come des fayés balons. On a veyou des ptits efants å Rwanda, cori e breyant tot levant e l' air des bresses sins mwins, pask' on lzî aveut råyi d' on côp d' hepiete. Adon, on-z a frumjhî ossu. Mins cwè fé ? C' esteut si lon d' nos ! Et nos mwaisses ki sont si maléns, n' ont nén seu espaitchî ça ! Adon, come des ptitès djins, on n' aveut rén dit, on aveut baxhî l' tiesse et ravaler nos poennes come on mwais raetchon k' on n' oize fé ndaler.
Mins vla kel diale a trové ene plaece ossu amon nozôtes, dins l' tiesse di sacwants Walons, et dins l' cayåd k' il ont el plaece do cour !
Adon, les djins d' nos djins ont bodjî ! I n' ont nén seu dmorer a rén...a rén dire...a rén fé ! Ci côp ci, il ont bodjî, come des signeurs, sins hinne, et sins criyî, djusse avou ene fleur, on mot, ene priyire, ene pinsêye... Come s' il årént volou ramonçler on té moncea d' fleurs, di bonté, di beaté, di djintiyesse, po ki ça fwaiye disparexhe d' on seu côp, tote li metchansté do monde. Come po rdjeter nos åmes d' awè aprin k' ele plént, kécfeye esse si mannetes, les rdjeter des laidès spiteures k' ene dimeye dozinne di metchants ont ståré dissu tertotes... Po rdjeter nos åmes, et rdressî l' oneur des djins !
Pierre Dufaux., divins: Li Chwès, di setimbe 1996
Les évènements d'août 1996 dont le premier acte de l'affaire Dutroux.
On moes d' awousse.
1914 : Å moes d' awousse, nosse pitit payis, deurmint scheu pa l' invåsion ki s' abatéve sor lu, si rashonnéve dirî li Rwè Albert dins èn elan patriyotike k' a fwait l' admiråcion do monde. On ptit payis, soudé på måleur, si dressive come on stok, po rezister a èn adjeyant.
1935 : Kékès anêyes pus tård, èn ôte moes d' awousse nos elvéve la Rinne Astrid et adon, les efants k' dj' esténs rissintît ddja li poenne di tot on peupe po ene famile dins l' penin et come les ptits princes, dji nos sinténs tertos on pô ôrfulin.
1993 : Co pus près, li moirt do Rwè Bådwin, a l' intrêye do moes d' awousse, a mostré ås politikîs pus près d' leu margayes di biesses ki des afwaires des djins, k' on peupe si pout rtrover uni et afitchî des sintimints sovint pus elvés ki les cis k' on voet tos les djoûs dins les gazetes.
1996 : Cwè dire d' awousse 1996 ? A Bietris, après l' angoxhe po Laetitea et l' dimegne di liesse cwand elle a rintré, ene oreur kékes djoûs pus tård cwand on-z a seu cwè po Djuleye et Melissa. Et enute, 22 d' awousse, dins tot on payis ki brait, les pus deurs ni rezistet nén dvant les deus ptits waxheas. Des låmes sinceres, ene poende målåjheymint muchieye, et ossu, a coste d' on disgostaedje sins no po les toweus et les margougneus d' efants, on sounaedje di clotche pol Djustice et nos rprezintants, pus bediveus après leu plaece et d' leu traitmint k' après l' veye di nos efants !
Sins sawè s' i gn a co rén d' ôte ….
Louwis Baidjot, Coutcouloudjoû l° 13, awousse 1996, Qué walon po dmwin?, Quorum, Gerpinnes, 1999.
Réflexion sur les abus sexuels dont sont victimes les enfants.
Profitaedjes do seke des efants : Des mariaedjes al croye d' Edjipe a l' afwaire Dutroux.
Il avnèt d' Arabeye, des Emirats, del Cowaite, avou leus grandès cotes eyet leus ptitès maletes plinnes a hope di petrodolårs. Dins l' tacsi k' els amoenne di l' areyopoirt, i cmincèt a vey comint çk' on vike.
" Nozôtes, ki n' rinake nén so les dringueles, on lezî baye l' adresse d' ene meskene ki provént d' on ptit viyaedje do ban do Caire, dit-st i l' tchåfeu do tacsi. " C' est zeles les eterloyeuses. "
Nos estans e moes d' djun, e l' Edjipe. Cwand il on trové çou ki lzi fåt, les pus oniesses des tourisses pol mariaedje evoyèt des bistokes a leu mayon : des tweletes di soye, des taexhons d' fayince, des pindants, des breslets, et totès ôrreyes. Les parints del crapåde, ki saetchèt å pus sovint li diale pal cawe, sont-st en adoråcion divant leu ki-va-esse bea-fi. Cobén k' i n' est pus di prumire djonnesse, nost ome : 50 a 70 ans pol moens. Mins c' est dins les viyès téles k' on fwait l' meyeute sope, dirè-t i dandjureus li pere a ses soçons al nute, tot foumant ene longowe pipe di hachich.
Li mariaedje si fwait, lweyålmint. Et li ptite båshele va conoxhe çou ki 12 miyons d' efants d' Azeye ont cnoxhou so fok les 5 djoûs do raploû di Stockolm : li tchåspougnaedje di leu seke pa des vîs vicieus. Ki, voci, c' est on mariaedje lweyå. Ça fwait ki ci sereut co on bon må si, al fén d' l' esté, nos petrodolårisses ni rprindrént nén leus clikes et leus clakes et-z endè raler e leu payis sins leyî nole adresse. Ci n' est nén li fwite en Edjipe avou les bådets ferés å rvier. C' est l' fwite foû d' l' Edjipe, mins les ågnes sont todi ferés å rvier.
C' est tot çoula ki Leila Samih, ene des " marieyes d' esté " a vnou raconter dvant les avoyîs (delegués) des 120 payis k' estént a Stockolm, o moes d' awousse 1996, pol prumî grand raploû so les profitreyes do seke des efants. " A 16 ans et ki ratindeut èn efant, ça a stî por mi li dischindaedje ås infiers ", end aléve-t ele, li Leila, tot cåzu breyant, sol sicanfår.
Li paskeye da Leila, et dåzès dijhinnes de meyes di ses sours e l' Edjipe, nos mostere les mwaissès-rîles di tote l' industreye do seke :
On a co bén veyou çoula avou l' afwaire Dutroux. Dispu li cminçmint, les inketeus ont trové des arokes plin leu tchmin, po ls espaitchî di fé leu bouye. Ça rshonne come deus gotes d' aiwe a l' afwaire des touweus del Braibant, u å moudraedje da Cools. Vos m' endè rdiroz des noveles.
Li mwaisse raploû di Stockolm rimetrè-t i l' eglijhe e mitan do viyaedje ? Udonbén serè ç' co des mots a môde di balvint, come sovint dins ces grand-messes eternåcionåles la ?
Fåt esse leu po viker å mitan des leus ! Les martchands d' seke d' efant travayèt nouzommint avou l' Etrernete. Ça fwait ki les payis k' estént a Stockolm ont prometou di fé raddimint on listing daegnrece di tos les cis k' ont ddja stî el cadje po des afwaires di seke. On listing k' i pôrént tertos aler vey didins, po l' ci ki fwait l' vicieu e Taylande poleur esse ramassé en Ostraleye, metans. (Asteure, ci n' est nén come ça k' ça va : tchaeke djustice a si aroyaedje nåcionå et n' endè pout nén moussî foû.) C' est çou k' on lome li foû-teritorialisté des crimes do seke.
Si vos mi dmandrîz mi avuzion, dji vos direu ki dji n' î croe nén d' trop. Tot çoula n' est k' eplåsse so ene djambe di bwès, tant k' on n' bodje nén ås parfondès cåzes do fenominne. Ki c' est :
Lucyin MAHIN, divins Coutcouloudjoû l° 14, setimbe 1996, et dvins Qué walon po dmwin?, Quorum, Gerpinnes, 1999.
Réaction de J. Lahaye à l'article de L. Mahin.
Response a Louline Voye.
Bén awè, don, ki l' martchî des efants, et des grandès djins ossu, po siervi d' djéndjole ås måhonteus, c' est on djeu d' çanses, ki l' mafia regueule li djeu et k' c' est les pôvriteus k' sont mesbridjîs et mascådés [violentés].
Taiss ki l' raploû di Stockolm ni toûne nén a brouwet d' tchike. Tos les payis serént d' acoird inte di zels, dj' a les pinses k' i n' fåreut wai d' tins po mete l' ahote a totes ces calinreyes la. El fåt-i co voleur !
Ureuzmint k' i gn a des femes et des omes ki metèt tote leu syince en ouve, sins spårgnî leus souweurs, po-z apicî les moudreus, les tchôkî e l' pote, adon les djudjî.
Douvént sereut ç' nozôtes, a cåze di nosse vicaedje, ki serént responsves di sfwaitès canayreyes. Nos efants n' petèt nén evoye. Il ont cwité l' måjhone po fé leu veye, come nos l' avans fwait a leu-z ådje. Ci n' est nén po çoula k' on n' les rvoet pus.
I gn a dabôrd ostant, po n' nén dire di pus, di grands-parints ki d' parints po vni rcweri ls efants, cwand li scole est foû. Tos les omes ni sont nén erî d' leu feme nén pus. Adon, viker dseulé, ci pout esse ene tchuze.
Dji cnoxhe des femes et des omes ki vikèt tot seus avou leus efants, et ki n' sont nén pus målureus k' els ôtes
Gn a nén mezåjhe di carmoussî [s'introduire] amon les vijhéns po s' bén etinde avou zels, et di dner on côp d' gorea a ene sakî k' end a dandjî.
Cwand i s' a-st adji di bate li campagne et les bwès foû po sayî di rtrover les cenes ki des bôreas avént hapé, n' avans ns nén veyou acori, so rén do monde di tins, des djins d' tos costés, disk' a d' l' etrindjî po dner on côp d' mwin
Sins rovyî tos les cis k' ont roté, des efants, des djonnes, des cis k' l' ont stou, tot avå l' payis et k' end ont fwait tronner sacwantes divins leus clicotes.
I gn a tofer avou des rénnvåt, amon les ritches, amon les pôves, ki n' ont nén del moråle.
Et ç' n' est nén co vénrdi enute ki çoula candjrè, målureuzmint.
Si cdure comifåt, gn a po l' pus seur rén a vey avou l' rilidjion. I gn a pus d' bråvès djins ki d' halcotîs, d' on costé come di l' ôte.
Fåt esse leu po viker avou les leup, av' dit. Et s' les bedots s' metrént tertos eshonne po ctchessî les leus ! Sait on måy !
Dimwin n' est nén co edåmé, dit-st on a Nassogne.
Djozef Lahaye, Coutcouloudjoû l° 16, nôvimbe 1996, Qué walon po dmwin ?, Quorum, Gerpinnes, 1999.
Evasion de Dutroux à Neufchâteau en mai 1998.
Dutroux moenne li danse.
Li palå d' djustice do tchestea, did la k' Dutroux a schipé evoye.
Ci djudi la, diviè cwatre eures, dj' a aprin ki Dutroux s' aveut såvé do palå d' djustice do Tchestea.
A ç' moumint la, dji n' pinséve nén ki tot l' payis esteut les cwate fiers e l' air, ki des minisses avént ddja dné leu demission. C' esteut come si gn åreut avou l' guere ou come si l' tere åreut tronné.
Si tchaeke côp ki Dutroux sprogne [éternue], tote li Beljike fwait li culbute, dj' estans foirt må egadjîs et l' Dutroux doet bén rire dins s' båbe.
Dutroux, çou n' est k' ene niche crapule ki n' merite nén tos les chichis ki les medias fjhèt åtoû d' lu.
Ci djoû la al nute, dj' a clôs li boesse ås imådjes télmint ki dj' esteu disgosté d' ôre les rcåzaedjes des gaztîs, des avocåts et des cis ki fjhèt del politike.
Tertos î aleut di s' pitit bounimint. End aveut ki djhént ki Dutroux aveut-st avou d' l' aide po s' poleur såver. End aveut des ôtes ki djhént ki c' esteut on côp monté pa des complices. Des ôtes dijhént co : " Il est sotnou pa des gros ki sont pa drî lu, et on nel ritrovrè pus. "
====Cwand Dutroux a stî ratrapé, tot l' monde a bén veyou k' i gn aveut pont avou d' aide, ni d' complice, ni d' sotnances.
Li gåre-forestî ki l' a aresté l' a dit cråndimint, ki Dutroux n' esteut nén si teribe ki ça et k' i tronneut come ene foye.
Les gazetes et la tévé ki tchantèt todi åtoû d' Dutroux, fijhént bråmint do må å payis et a les djins ki finixhèt pa n' pus croere a rén di tot et ki metèt tot l' monde dins l' minme saetch.
D' èn ôte costé, les politikes ki tournént åtoû d' l' afwaire Dutroux si fjhént del riclame po les eleccions ki vnèt l' anêye ki vént. Les gazetes cwerèt do tiraedje et les tévés cachnut d' l' odimate po vinde leus rclames.
Arthur Schmitz, Coutcouloudjoû l° 35, djun 1998, Qué walon po dmwin ?, Quorum, Djerpene, 1999.
Lettre a Marc Dutroux: voilà comment sera ta mort.
Lete a M. D.
Dji t' åreu bén consyî di t' tini a gogne, mins... Mins on n' pout consyî kel ci ki pout co fé do må...
Si fé do må, do må k' i fwait, cwand i saetche manoye del tchå les ôtes... C' est vite wangnî, li manoye, cwand on n' a k' a prinde... Edon ? Mins pout on prinde li loukeure, et l' tinrûlisté, et tot hiner evoye... Après ?
Dji t' åreu bén hassî l' pougn, dji t' åreu bén hawé :"Li djustice po les omes, li trake po les biesses !" Paski, come les ôtes, dji hertcheye a m' cou on vî mehin, k' on lome li lwè do talion, ki mes niers ravikèt a fwait ki m' cervea el pîtleye...On pinse poleur rinetyî e tot rafaçant a moirt, et l' moirt des ôtes est pus åjheye... Tel sais bén, çoula...
Dji t' åreu bén dclaré l' guere, mins dji t' diclåre li påye... Ou tot do moens l' påjhûlisté. On t' rimouwrè co tinzintins l' broûlî k' t' as leyî padrî twè... Mins ti vénrès bénrade li tiesse foû di t' blouzon, et les cameras d' televuzion si distoûnront po mostrer des ôtès oreurs... Li må k' a vnou d' twè, i n' ti serè nén rvoyî. Li djungue ni språtche nén l' sierpint.
T as del tchance, ca l' moirt ki t' as dné, ti n' årès nén a l' viker ! Ni fwin, ni soe, ni dseulance... Ti n' årès nén a criyî des djoûs a lon : "Mame ! Papa! Vinoz m' cweri !" Paski ti moirt da tinne, serè li moirt da bråmint d' nozôtes... On pô timprowe, cwand on vike trop long, mins ene moirt d' ome, avou ene mwin so s' front...
C' est pô d' tchoi, do mori. L' alinne on pô trop coûte, on sospir on pô trop long, on grand fruzixhaedje ki doet bén fé on pô må, e mitan del pwetrene, wice ki, el' prumire feye après tant d' anêyes, l' air est rfuzé... C' est motoit come on vraiy broûle-cour, come on toubion d' blawetes ki les ouys vôrént co vey.. Et on vraiy grand silince po on vraiy grand soumey do costé wice ki l' vraiye grande påye vos houke... Adon, on dvént çou k' on a stî, pusk' on n' serè pus... Et so l' front, li mwin k' a aidî a nd aler sint tot doûçmint monter ene froedeur di pôrçulinne... ene froedeur di trop long voyaedje.
Dji n' ti vou nén djouwer t' moirt! Dayeur, dji n' ti vou nén l' moirt! Dji t' sohaite ene consyince come ene lame di veule, après l' toubion, cwand li drî di t' muroe ti serè prezinté et k' ti rdroverrès tes ouys so les ouys da Djuleye, Melissa, An, Eefje... ki t' riloucront, påjhûles, sins sogne, sins t' dimander pocwè... Les andjes, c' est insi.
I fårè k' ti soeyes foirt ! Disconte li fleur d' enocince, on n' pout pus rén. Paski c est l' enocince del proye ki distrût l' proyî. T' el does dedja on pô sepe, neni ?
Djans, dji t' leye e påye.
Mi ossu, dj' a des rujhes po viker.
René Brialmont. divins Singuliers.
CD di "Scrijheus d' Årdene".
N a-t i des mots e walon ?
N åreut i des mots e walon po dire les set croes k' on bôrea vént d' fé edurer a des djonnès båsheles et a leus parints ?
Kén egzimpe di coraedje ki ces djins la nos ont dné. Mågré ene djustice, ene police a deus vitesses et k' n' avént minme pus d' ebreyaedje. Semdi passé, il estént des cints et des meyes a roter sins fé nou brut dvins des ptitès rowes di Gråce-Hologne k' i gn a nouk ki cnoxhe.
Des cint et des meyes ki metinguént motoit pol prumire feye.
On seu messaedje passéve el flouxhe : i nos fårè aidî ces parints la a nos rinde ene djustice ki les efants meritèt.
Françwès Nyns, divins "La Wallonne".
Les atermoiements sur la date du procès.
Coraedje, i n a co d' l' espwer.
Cwand c' est k' on-z est a deus pas del moirt, k' on pind d' l' aiye a l' åwe, k' on-z a djourmåy on fier ki rclape et l' blanc foete et cwand ç' n' est nén on stron, c' est ene schite, k' on pexhe ås viers, k' on-z a on pî el fosse et k' on plaiteye conte li fossî., k' on n' a pus k' on shofla a fé et k' ses ouy a serer...
Cwand on-z est pol Laid Wåtî, come èn oujhea pol tchet, k' on va rinde ses hozetes et fé s' dierinne båye, si dierinne vesse, si tote dierinne clignete, si dierin hiket, k' on va rployi s' haerna et rinde si dossåd, k' on fwait des xhegnes ås stoeles, k' on s' lait goter foû do tchenå, k' on-z est presse a rmete si åme a Vî Hinri et d' aler å payis des foyons, cwand c' est k' on-z a fwait ses pakets et k' on va so Hêve, k' on n' a pus k' ses deus mwins a djonde, k' on-z a l' moirt so les dints et k' on-z a s' daye...
Po l' fé court…
cwand i n' a pus d' l' ôle el lamponete, k' on hosse e mantche, k' on-z est presse a clôre si cou et k' on -z a rovyî l' gosse do pan...
Coraedje !
Rén n' est pierdou...
I n a co d' l' espwer.
Sins mete tos vos mehins ås pîs do vî Bon Diu ni alouwer vos çanses divins les docteurs, ni minme fé souner les grossès clotches di Lourdes, di Fatima, di Båneu, nén ddja les cisses di Tchôkire, vos vs poloz haetchî foû di spexheur, vos recrester, esse tot reguedé et cocsant...
Vos alez rprinde li banstea as pîces et vs rifé on bon cour so målès djambes...
Miråke !!!
Nonna ! C' est tot simpe. Soeyoz on rénnvåt, on toûne-a-rén, on baligand, on halbôssåd, on halcotî, on djanfote, on letcheu d' baye, on magneu d' pan payåd et d' tåtes ås efants, on sint-Linåd, on vilvôr, ene tcharogne, ene curêye, on selerat, èn assazin, on baståd, on calin, on bôdåd, ene racaye, on moudreu…
… po l' fé court:
li fene fleur del flate,
Passez kéke tins dvant des djudjes, portchessî, kihouwé, traké, kishuvou del haeyeme di tot on peupe. Mins si possibe, arindjîz vs po fé kékes moes d' prijhon. Ene feye låtchî, -- ca vos l' serez må pô d' tins, vos voeroz--, vos alez poleur fé des antrixhats.
Vos serez rapotiké, remantchî, rimastiké, riclawé, radjusté, ragadlé, ratelé, ratîtoté, raclapté, rabrocté, racmoirdou, radiercî, radjinçné...
… po l' fé court:
vos alez raviker.
Miråke ....
Målåjhey do croere ene sifwaite ... et portant....
Loukîz les, tot blanc moirts come des naveas k' ont stî pelés deus feyes, ashious dvins leu tcherete di stroupyîs, presses a rinde l' åme. et tronnant les balzins.
I fjhèt des ouys come sint Djîle l' ewaeré. I gletèt so leu djilet tot fjhant l' enocin. Leus avocåts -- end' ont mwints -- nos acertinèt k' il ont l' magnant må.
Loukîz les, les måhaiteyès biesses, (les biesses ele ni sont nén ossu waeraxhes), les Papon, les Pinochet, les Nihoûl, et Dutroux ki s' rôlèt al tere tot breyant "mon coeur, mon coeur...", çou ki n' l' a nén espaitchî do fritchter come ene bijhe foû do tribunå.
I fjhèt l' macrale, li doûce-alinne, li robete, djans; I stronnèt l' poye sins l' fé braire.
I sont capåbes d' aler tchir divins totes les eglijhes di Beldjike et dire ki c' est les sints.
Et dire k' end a k' elzî dnèt l' bon Diu sins cfession. Et dire k' end a ki prindèt leus paroles po l' evandjîle.
Serént i d' doûce croeyance? Seulmint d' doûce croeyance ?
Mins so tot ç' tins la, les parints Rousso et Lejeune vikèt l' mårtir.
Françwès Nyns, divins "Intrez don" l° 7.
Li såle do palås d' djustice d' Årlon.
Les gaztîs del daegn etire s' avént rashonné a Årlon li prumire samwinne do moes d' måss 2003 et aveur tos les toûs po prinde des poirtraits.
Dins les djins ki vont dire li leur: li papa da An Marchal, ene des moudreyès båsheles (a hintche) eyet li djudje Langlois (a droete) k' a fwait tot l' instrujhaedje des dossires.
Si des mots difficiles se présentent à vous sur ces pages, allez voir s'il ne sont pas expliqués dans le Splitchant motî do walon (avec brève traduction française), ou dans le Wikipedia, l'encyclopédie en wallon (suivez: "Pordjet Esplicant Motî").
(Back index des sujets) Hay ervoye sol djivêye des sudjets.
(Index des auteurs dont les textes sont disponibles en wallon commun) Djivêye des scrijheus k' ont scrît u k' ont stî rashious e rfondou walon.
(Back) Hay ervoye al mwaisse-pådje
Sicrijhaedjes eplaidîs so les fyis avou l' åjhmince des scrijheus. On les pout rcopyî et redjårber tot rahoucant l' adresse did so les fyis.
Édition en ligne explicitement autorisée par les auteurs. Reproduction et adaptations autorisées en citant la source Internet.