|
|
Li betchfessî scrijha «én». |
ÉN
Li lete «én» si dit:
- «én» (ou «é») al bijhe del Walonreye; Tchålerwè
et å dzeu, roman Payis, å dzeu di Nameur, di Mouze, di Lidje, Vervî;
- «in» ôte påt;
- «î-n» do costé del Loumièt eyet Nivele.
Douvént çk' on scrît insi?
«Én» est on son bén walon, ki n' egzistêye nén e francès. On
l' etind dins ene grande veye (vile), Tchålerwè, mins ossu dins ene lådje
binde ki rascouve tot li dzeu do payis.
Por vos î rtrover
Çou k' i gn a di målåjhey avou ci son la, c' est ki, po troes cwårts
des Walon(e)s, i s' prononce del minme façon ki «in» (metans: do
vint et do vén). Do côp, ci n' est nén todi åjhey di saveur
(sawè, sepi) cwand çk' i fåt scrire «én» et cwand çk' i fåt scrire
«in». Po ces djins la, i fåt ritni ki «én» si scrît dins troes cas:
- Dins sacwants mots k' i fåt ritni par keur: nén, rén, bén, etc.
- Dins les viebes å passé (nos tchanténs), å codicioneu (nos
tchantréns) et å suddjonctif passé (ki nos tchanténxhe).
- Dins les mots ki leu femrin (feminin) est avou -ene a bråmint des
plaeces: fén -> fene; vijhén, vijhene, evnd.
Des mots corants
- Totes sôres: Bén, bénvnowe, difén, divni: i dvént, djårdén, douvént,
medcén, nerén, nén, provni: i provént, rén, sapén, séndje, tchén, tini (ou
ténre): i tént, vini: i vént, i vénrè, vén.
- Cawetes des viebes: i faleut ki nos vnénxhe, i serént, nos tchantréns, i
candjrént, il estént, nos tchanténs, i candjént, nos vikéns (ou -énnes, -îs,
-ines), i serént.
- Mots ki fjhèt -ene: fén, malén, moyén, vijhén, doyén
Lijhoz avou vost accint:
- Dji n' î tént nén.
- I dvént malén, nosse tchén.
- Ci mot la, i provént do latén.
- Dj' aveu dit k' il årént do vén.
- Nos seréns bén, amon les vijhéns.
- Gn a on séndje ki gripe dins l' sapén.
- I dvént medcén.
- Li tchén rvént do djårdén.
- I n' etindént nén li fén di l' istwere.
- I n' inme nén l' vén? Ni mi nerén.
- Bénvnowe amon l' doyén!