Les scoles da Djihinne. 3inme anêye |
Initiation au Wallon (Normalisé) 3ème année (8 - 9 ans).
Sicoles di (Rfondou) Walon po les aprindisses di 3inme anêye.
Leçon 68: Le diasystème "eye".
Swessante-ûtinme luçon:
Li betchfessî ey.
Ås fiesses del Walonreye.
Mareye et Djuleye sont-st evoye a Djoupeye po vey les fiesses del Walonreye.
Ele sont tote blanke mousseyes, avou des nozêyès ptitès salopetes di toele.
Li voye del veye est åjheye a trover, mins, on côp foû del mwaisse-pavêye, c' est bråmint des catoûnreyes.
Ene feye, gn a l' pa da Djuleye ki roveye di tourner a hintche, et i s' ritrovèt so ene pitite plaece å mitan do djeu d' beyes.
A droete, so on scanfår, gn a ene tchantreye k' etone el tchant des Walons.
- Nos estans firs di nosse pitite patreye
- (…)
- Å prumî rang, on l' mete po l' industreye...
Mins gn a on gros bômel avou ene plake oficire k' elzès vént atôtchî:
- Ey, vozôtes, n' årîz kécfeye nén rovyî do payî voste intrêye ?
Mins l' pa Djuleye ricnoxhe l' ome. C' est onk di Faimonveye, k' il stî a scole avou lu a Måmdey. Ça fwait k' i s' dinnut ene boune pougneye (come divant l' guere di Tchetcheneye).
Djihan-Mareye (c' est come ça k' on l' lome) lezî trove abeye abeye ene plaece di pårkigne.
Cwand il ont yeu tot catourné so les fiesses, Mareye a atrapé fwin. Ele cwire après ene hobete ås såçusses.
Djuleye s' aprepeye et lyi dire:
- Ti n' es nén co si sûteye, mi feye ! Vo t' è la ene divant tes ouys.
Djuleye, leye, ele atrape må s' tiesse.
- Pa, n' a-t i nén ene farmaçreye å lådje ? Dji vôreu bén on catchet d' aspirene.
- Croess k' els apoticåres ovrèt on djoû des fiesses del Walonreye ?
Mins gn a ene Lidjwesse k' els a oyou.
- Tinoz, mi feye, dj' end a ene plinne bresseye divins m' tchena (el cåze di s' sacotche), mins c' est des cis k' i fåt mete dismantchî dins l' aiwe.
- Moussans å cabaret, dit-st i l' pa ! Vos dmandroz on vere d' aiwe, et mi, dji boerè ene boune djoupiyire.
Po les scoleus.
Li betchfessî -ey- : des mots ki s' prononcèt "èy" e Payis d' Lidje, et "îy" ôte pårt el Walonreye.
Li betchfessî -ey- est diferin del cawete femrinne -êye, ki vos avoz sacwants egzimpes dins l' tecse :
nozêye; mwaisse-pavêye; intrêye
Dins nos scoles, on l' a dedja mwints côps rescontré :
ça n' egzistêye nén; li stamonêye; ene waitroûlêye; ene dictêye; ene peclêye; li deujhinme anêye; ene tchiminêye; ene foite djalêye; dji fwai m' bouwêye dins les cuvlêyes; elle est si binamêye; ene pailêye di crompires; ene dorêye ås frambåjhes;
Sovint, li cawete -êye corespond al cawete francesse -ée
Tant k' al cawete -eye, ele va avou l' cawete francesse -ie.
Sacwants scrijhas -ey ni rprezintèt nén li betchfessî ey :
* vey (mins li dobe rifondowe "vir" pout esse riwaitêye sins rujhes come li prononçaedje îy).
* djaeye (betchfessî ae + son yod).
Pådje moennrece del troejhinme anêye