Les scoles da Djihinne.

3inme anêye


Initiation au Wallon (Normalisé) 3ème année (8 - 9 ans).

Sicoles di (Rfondou) Walon po les aprindisses di 3inme anêye.

Leçon 68: Le diasystème "eye".


Swessante-ûtinme luçon:

Li betchfessî ey.


Ås fiesses del Walonreye.

 

Mareye et Djuleye sont-st evoye a Djoupeye po vey les fiesses del Walonreye.

Ele sont tote blanke mousseyes, avou des nozêyès ptitès salopetes di toele.

Li voye del veye est åjheye a trover, mins, on côp foû del mwaisse-pavêye, c' est bråmint des catoûnreyes.

Ene feye, gn a l' pa da Djuleye ki roveye di tourner a hintche, et i s' ritrovèt so ene pitite plaece å mitan do djeu d' beyes.

A droete, so on scanfår, gn a ene tchantreye k' etone el tchant des Walons.

- Nos estans firs di nosse pitite patreye

- (…)

- Å prumî rang, on l' mete po l' industreye...

Mins gn a on gros bômel avou ene plake oficire k' elzès vént atôtchî:

- Ey, vozôtes, n' årîz kécfeye nén rovyî do payî voste intrêye ?

Mins l' pa Djuleye ricnoxhe l' ome. C' est onk di Faimonveye, k' il stî a scole avou lu a Måmdey. Ça fwait k' i s' dinnut ene boune pougneye (come divant l' guere di Tchetcheneye).

Djihan-Mareye (c' est come ça k' on l' lome) lezî trove abeye abeye ene plaece di pårkigne.

Cwand il ont yeu tot catourné so les fiesses, Mareye a atrapé fwin. Ele cwire après ene hobete ås såçusses.

Djuleye s' aprepeye et lyi dire:

- Ti n' es nén co si sûteye, mi feye ! Vo t' è la ene divant tes ouys.

Djuleye, leye, ele atrape må s' tiesse.

- Pa, n' a-t i nén ene farmaçreye å lådje ? Dji vôreu bén on catchet d' aspirene.

- Croess k' els apoticåres ovrèt on djoû des fiesses del Walonreye ?

Mins gn a ene Lidjwesse k' els a oyou.

- Tinoz, mi feye, dj' end a ene plinne bresseye divins m' tchena (el cåze di s' sacotche), mins c' est des cis k' i fåt mete dismantchî dins l' aiwe.

- Moussans å cabaret, dit-st i l' pa ! Vos dmandroz on vere d' aiwe, et mi, dji boerè ene boune djoupiyire.


Po les scoleus.

Li betchfessî -ey- : des mots ki s' prononcèt "èy" e Payis d' Lidje, et "îy" ôte pårt el Walonreye.

Li betchfessî -ey- est diferin del cawete femrinne -êye, ki vos avoz sacwants egzimpes dins l' tecse :

nozêye; mwaisse-pavêye; intrêye

Dins nos scoles, on l' a dedja mwints côps rescontré :

ça n' egzistêye nén; li stamonêye; ene waitroûlêye; ene dictêye; ene peclêye; li deujhinme anêye; ene tchiminêye; ene foite djalêye; dji fwai m' bouwêye dins les cuvlêyes; elle est si binamêye; ene pailêye di crompires; ene dorêye ås frambåjhes;

Sovint, li cawete -êye corespond al cawete francesse -ée

Tant k' al cawete -eye, ele va avou l' cawete francesse -ie.

Sacwants scrijhas -ey ni rprezintèt nén li betchfessî ey :

* vey (mins li dobe rifondowe "vir" pout esse riwaitêye sins rujhes come li prononçaedje îy).

* djaeye (betchfessî ae + son yod).

 


 Luçon d' après.

 Luçon did dvant.

 Pådje moennrece del troejhinme anêye