|
|
Daniel Marchal Pådje da Daniel & Willy Marchal |
|
|
Daniel Marchal Pådje da Daniel & Willy Marchal |
dierin rapontiaedje - last update: 2007-08-14.
Dressêye:
Sicrijhaedjes da Daniel Marchal
Sicrijhaedjes da Willy Marchal
Pitite notûle so leus vicåreyes
Marouf, c' est nosse tchén et Tchoutchou, c' est nosse tchet.
C' est des biesses tos les deus ; mins nos n' vicans ki po zels deus.
On cåze di biesses ; on cåze di djins;
Cwand on les a, on les inme bin.
I sont tos les deus amitieus come tot,
Come bråmint des djins nel serént nén por nos.
E s' voeyant å matén, i s' rôlnut al tere.
Marouf si coûtche les cwate pates e l' air;
Tchoutchou sait çk' i doet fé po lyi plaire.
I plonke dissu, i lzî fwait totes et nosse Marouf ni låtche nén.
Marouf, c' est l' mwaisse del måjhone
Il est ddja la divant k' on n' soune
Cwand on apoite li pwin, pol boledjî,
I hawe dedja po dire k' i va vni ene sakî.
Cwand l' eure del pormoennåde est la,
I cmince a fé les cint pas.
Cwand dji so po pårti,
I sont tos les deus åtoû d' mi.
I n' ont k' on ptit grin d' djalozreye,
Mins c' est ene vraiye luçon po tertos.
I doimnut onk dilé l' ôte
Mins bråmint pus sovint sol schô.
Puski po onk come po l' ôte
C'est l' seu moumint k' i n' fwaiynut pus rén do tot.
Daniel Marchal, nén eplaidî.
Andjele, mi feme et vosse moman
Escuzez m' mi emôcion cwand dj' è cåze, paski djel rivoe co tchaeke côp k' dj' è cåze.
Dji n' vos såreu raconter tot, puski surmint ki dj' è roveyrè co.
I gn a d' totes les sôres di djins sol tere, mins des pareyes a leye, i gn a surmint pus waire.
Dj' a cnoxhou bråmint des djonnès feyes, mins dji n' a djamåy veyou voltî k' leye.
On dimegne, en alant fé on ptit toû avou on soçon, arivés a Tavisse, nos comincént a-z aveur soe. C' esteut djustumint cåbaret e s' majhone. Nos î avans intré et boere on vere tertos eshonne. Cwand nos avans stî presse a raler, il a cmincî a ploûre a saeyeas. Pa måleur, dj' aveu metou l' costume ki m' plaijheut l' mia. Sins m' conoxhe, elle a stî foirt amiåve. Ele m' a prusté totschûte si impermeyåbe. Et ç' a stî l' dimegne d' après, e lyi rapoirtant, ki dji l' a tchoezi, todi e l' rimericiyant.
Nos avans passé tote nosse veye eshonne e candjaznt cwate côps di måjhone, paski li guere ni nos a nén spårgnî. Nos n' avéns minme pus rén po lodjî. Nos nd avans veyou d' totes les sôres. Mins on s' recoraedjéve onk l' ôte. Après aveur tant sofrou, c'est målureus di s' faleur cwiter on djoû. Puski, tot seu, on n' fwait pus ki ç' k' on pout.
Dj' a co del tchance d' aveur deus bråvès efants k' ont ostant d' poenne ki mi, puski çou k'i fwaiynut por mi, i n' è sårént fé dpus. Dji n' roveyrè nén mi ptit-fi non pus. Paski po fé mes coûsses, dji n' pou conter k' sor lu.
Mi feme, djel rivoe co toltins, come si ele sereut dlé mi. Pusk' on s' voeyeut voltî, on n' vikéve k' onk po l' ôte. Elle est evoye sins sofri. C' est ça ki m' console li pus.
Puski dji nd a yeu sogne, dji so sins rprotches. Elle a yeu çou k' elle a vlou.
Mins, lu pus teribe por mi, c' est k' dji nel rivierè pus. Djè dirè mes påters come dj' els a todi dit, e dmandant å Bon Diu k' i l' mete e s' paradis.
Dins tos les cis k' l' ont cnoxhou - dji les remerceye tertos - n a bråmint ki l' ont vnou vey, avou les låmes å ouys, et di bon cour lyi vni dire li tchaplet. Paski tant k' ele a seu, ele li djheut so ses doets. Dji nel roveyrè djamåy.
Cwand dji sondje a tot çk' ele a fwait por mi et po vozôtes, dji n' è pou rén, dji brai et sinte li five ki monte.
Djel diré co dijh côps, ça n' candjrè rén. Dj' end irè insi, tant k' i gn a rén. Avou mes efants, i n' mi manke rén. Kession d' santé, dji n' mi plin nén.
Tolmonde criyive après, pask' ele lezî racontéve todi ene pitite sacwè. Elle esteut djinteye come tot. Pol moennaedje et po tot. Por mi, elle aveut totes les cwålités. Ossu, dji n' l' a jamåy contraryî.
Li tchén et l' tchet sont tot pierdous, pask' i nel voeynut pus.
Il est dijh eûres et dmeye; dji va sayî d' aler doirmi.
Bonswer et doirmoz bén.
Adiè, Andjele !
Vosse Daniel.
Daniel Marchal, li 4 di decimbe 1985.
On boket di ç' tecse ci avou l' accint d' Inguezêye.
Dji vos cåze did la septante cénk ans. Dj' aveu 7 ans, puski dj' end a cwatrè-vint deus.
Nos endaléns l' semdi avou l' tram al wapeur pa Amsin. Nos arivéns al vesprêye dilé l' vî mononke Åbwin. Il esteut bén metou sol plaece do viyaedje. Il aveut dvant s' måjhone tote li ribambele di rôlotes pol fiesse do londmwin.
Li tchvå d' bwès [manège] esteut al bele plaece, divant ses finiesses.
Li Toenne, tot l' monde el conoxheut dins l' cotoû, pask' i gn aveut k' lu, a ç' moumint la, k' aveut on tchvå d' bwès. I meteut lodjî si tchvå dilé mononke. C' esteut ç' biesse la ki fjheut tourner li tchvå d' bwès. Tot l' tins del fiesse, il esteut elaxhî a ene tchinne. Et po demarer, Toenne li zwebéve avou on côp di scoreye po-z estchessî l' tourniket. Ci-ci esteut ekipé avou des tchvås d' bwès di totes les coleurs : des blancs, des pemlés, evnd.
So les tchvås, gn aveut des bêces [berceaux] k' on s' pleut ashir a cwate didins. I n aveut ossu des pots, k' on s' meteut a cwate didins ossu, k' on fjheut tourner tant k' on n' voeyeut pus clair.
Après cénk shijh munutes, tot esteut bén lancî, avou ene viole ki Mareye, li feme da Toenne, fijheut tourner al manike. Adon, li clotche aléve, et Toenne saetchive so ene plantche k' esteut elaxheye padrî li tchvå, po-z arester l' caroussel. Et Mareye ramasséve les cwårs dins ene boûsse di toele.
I gn aveut des tirs ås pupes. C' est l' ci ki casséve li ni k' aveut ene cocåde. Des botreces avou des såçussons d' Bastogne et des boleas. C' esteut des bokets tot toirdous avou del låme. Gn aveut eto des caramels et des orayes di papî avou ene pitite biestreye.
Ene miete pus lon, i gn aveut des balançweres. On les estchessive å pus hôt. End a minme des cis ki les rtournént.
Li londi, on fjheut les djeus; on elaxhive ene åwe pås pates, li tiesse e bas, et i lyi faleut côper l' tiesse avou on baston avou les ouys bindlés. Li ci k' î arivéve aveut l' åwe por lu. I gn aveut des djeus d' boles dins les cåbarets. I gn aveut ossu des coûsses di velo dins l' viyaedje po tos les cis ki vlént sayî; les coûsses didins les saetchs et les coûsses di rinnes. On s' meteut al lene avou ene rinne dins ene berwete, po-z ariver céncwante metes pus lon. Mins les biesses sôtlént foû tot l' tins. Elzès faleut rmete tofer el berwete po-z ariver avou al lene d' arivêye. Li prumî, c' esteut l' pus malén ki seréve li biesse cwand ele sôtléve foû del berwete, po k' ele ni bodjaxhe pus.
Li fiesse si passéve insi po nozôtes, paski nos aléns doirmi nåjhis come des pôves.
Al nute, nos parints alént danser dins les cåbarets å son des årmonicas et boere ene pinte po on gros sô (10 cintemes).
Nos sondjéns co lontins al fiesse e s' rafiyant di esse l' anêye d' après po rcomincî.
Li londmwin, nos rlavéns nos ptits shabots, po raler e scole e cåzant del fiesse tertos eshonne.
Mins po les djins did la, gn aveut co l' londi. On cmincive après l' messe des trepassés. Gn aveut on tchår wårni avou des coxhes, tcherdjî d' muzicyins ki shoflént a si sketer les mashales, ki fjheut l' toû do viyaedje. Il alént djouwer sol plaece pol prumire danse et l' distribucion des cocådes. Coma paymint, on dnéve çou k' on vleut et tot l' monde esteut contin.
Daniel Marchal, eplaidî dins Li Rantoele l° 40, ivier 2006-2007.
Li sint Nicolai di m' djonne tins (1905)
Vola cwatrè-vint-z ans ki dji vos cåze.
On n' esteut nén foirt a si åjhe; On s' contintéve di waire di tchôzes. Come on n' aveut k' a sucî s' pôce, on cåzéve del Sint Nicolai cwénze djoûs d' avance; Mins, on vikéve dedja so l' esperance; les efants schoûtént dedja mia. Kécfeye peu k' sint Nicolai åreut stî la. On djheut ses Påter tertos eshonne, e rivnant di scole ou el måjhone. On fjheut s' comande so on boket d' papî, e waitant dijh côps, si on n' aveut rén rovyî on s' ashideut al tåve, al loumire do kinket, paski, divant di scrire, on magnive on boket; on arindjive å mia les shabots et les assietes; on rabressive ses parints et on aléve doirmi so ses tchåsse.
Li londmwin, cwand on s' levéve, on riyeut ou on breyeut, paski, sovint, on n 'aveu nén yeu çk' on vleut. Sacwants djaeyes et ene pougnêye di noejhes. Pus tård, ça a stî ene miete mia. On-z aveut on baston d' tchôcolåt u on nougat. Et co ene miete pus tård, ça a stî deus orandjes et deus sint Nicolai d' påsse, u des bonzomes di speculôsses;
Avou ene orandje, on aléve on samwinne e z' e magnant on cwårtî an alant a scole. Et croeyoz m' bén, ça n' nous shonne nén drole .
C' esteut l' mode po tot l' monde a ç' tins la. Comint vôrîz k' on roveye tot ça ?
Asteure, les tins ont bråmint candjî; les efants ni dmandnut rén po magnî, Ki Sint Nicolai ni sepe cwè dner po lzî plaire.
Å matén cwand dji rwaite al finiesse, dji n' voe pupont d' lård, ni d' coyene. C' est on ptit moxhon, c' est ene pôve pitite biesse k' a schafiyî tot, ki n' a leyî k' sacwantes polenes. Il est la, tot racrapoté, ki ratind a magnî. Vos n' m' croeroz nén, mins ci n' est k' on ptit rodje-gozî.
I pestele, i pestele, come po mel dimander. Dji m' î va tot d' shute; dji n' pou må d' manker. Lyi poirter si ddjuner et rimpli s' potiket. I tchipele sins låtchî, pask' il è surmint fwin et soe. I vole d' ene coxhe so l' ôte, sol rôzî, sol påkî; vormint come po m' vleur dire ki dji n' l' a nén rovyî.
Li binde di såverdeas, et co pire les måvis el cotchesnut tot l' tins; end ont todi a lu. I l' shuvnut tos costés; lu n' sait pus ou dårer. Po mostrer k' i s' fout d' zels. I vont esse atrapés. I planke dins zels tertos et nosse pôve pitite biesse, pal trô ki dji li a fwait, rimousse tot shûte e s' boesse.
K' i gn åye des nive u del glaece, dji li aprestêye si plaece. K' i n' si fwaixhe djamåy prinde on djoû bén mågré lu.
Paski, s' i n' a pus k' mi, po dmorer voci, ki l' ivier soye radmint passé avou ses laids bokets, po k' i rcomince a rivni tchanter ses beas ptits coplets !
Li monde ritoûne.
Dins l' tins, on s' criyive bondjoû d' å lon. Ça, dji vos l' pou dire. Asteure, on s' catche po nel pus dire. Avou ene viye coulote ou on vî paltot, zels, on voeyeut çk' il avént pa . dzeu, mins nén çk' i gn aveut pa dzo.
Nos n' contans pus; nos estans des tårdjous. Mins, zels, croeyoz m', sont bråmint trop timprous, paski nos lzî apudrènt co bråmint, à totes ces djonnès djins .
S' i fwaiynut ene sacwè, el fwaiynut d' triviè. Mins, nozôtes, çou k' on fwait todi bén droet.
S' i cåznut avou vos, c' est zels ki conoxhnut tot. I djouwnut å tenisse, c' est çou ki savnut fé l' mia.
Nozôtes, on djouwéve ås måyes et on s' plaijheut co mia. On aléve e scola avou des gros shabots; mins zels, ont må leus pîs; i vont a velo. Nos aléns al muzike po pleur djouwer di piston. Asteure, c' est pus åjheye, i bôrnut sol boton.
Cwand passèt so vos pîs, ni pardon, ni s' vous plait.
Por mi, c' est l' monde insi... fwaiynut çki lzî plait.
Dj' end a nén a tertos, paski vos compurdoz,: ça dpind des parints; s' i les ont apris insi, c' est seur po todi.
On les a come on ls acleve;
E 1982.
Daniel Marchal, skepyî a Inguezêye li 17 di djun 1902 et a morou li 23 decimbe 1988
A scrît des bokets e walon, sins ortografeye, di 1982 a 1986 (nén eplaidîs)
Dinltins, on s' criyive bondjoû d' å lon. Ça, dji vos l' pou dire. Asteure, on s' catche po nel pus dire. Avou ene viye coulote ou on vî paltot, zels, on voeyeut çk' il avént padzeû, mins nén çk' i gn aveut padzo.
Nozôtes, les vîs, nos n' contans pus; nos estans des tårdous. Mins, zels, croeyoz m', sont bråmint trop timprous, paski nos lzî apudrént co bråmint, à totes ces djonnès djins.
S' i fwaiynut ene sacwè, el fwaiynut d' triviè. Mins, nozôtes, çou k' on fwait est todi bén droet.
S' i cåznut avou vos, c' est zels ki conoxhnut tot.
I djouwnut å tennise, c'est çou ki savnut fé l' mia. Nozôtes, on djouwéve ås mayes et on s' plaijheut co mia.
On aléve e scole avou des gros shabots ; mins zels, la, ont må leus pîs ; i vont a velo.
Nos aléns al muzike po pleur djouwer do piston. Asteure, c' est pus åjhey, i bôrnut sol boton.
Cwand i passèt so vos pîs, ni pardon, ni "s' vos plait".
Por mi, c' est l' monde insi. I fwaiynut çk' i lzî plait.
Dj' ènd a nén a tertos, paski vos compurdoz,: ça depind des parints. S' i les ont aprins insi, c' est seur po todi.
On les a come on ls eleve.
Daniel Marchal, nén eplaidî
Dj' a viké tote mi djonnesse a Inguezêye. Nos lodjéns rowe del Drapreye, amon Driyon. On loméve li rowe insi pask' ene miete pus lon, gn aveut ene oujhene la k' les cinsîs amoennént leus betråles po fé do souke.
Li betråle å souke, c' est nén l' minme betråle ki po dner a magnî ås vatches. Li cene po les vatches est rodje et ronde, del cogne d' ene botaye å rvier. Li cene å souke rishonne pus a on traitoe, avou ene grande cawe, ey elle est pus blanke.
Pitite notûle so leus vicåreyes
Daniel Marchal a skepyî a Inguezeye li 17 di djun 1902 et a morou li 23 decimbe 1988.
A scrît des bokets e walon, sins ortografeye, di 1982 a 1986 (nin eplaidîs).
Si fi, Willy Marchal, sikepyî diviè 1940, les a amoenné ås scoles di Bive e moes d' måss 2006. E moes d' måss 2007, il a scrît s' prumî boket.
