|
|
Jeanne Houbart-Houge. |
|
|
|
Jeanne Houbart-Houge. |
|
dierin rapontiaedje - last update: 2004-06-11.
Dressêye:
Contes d' on payis d' ôte pårt.
E moes d' octôbe 1939.
(Après aveur distrût l' årmêye da Rydz Smigly, les Almands s' ont rployî sol Vistule po fé plaece ås Rûsses k' avancixhèt sins guerî viè leus novelès frontires.)
I ploût a lavasse. I n' a pus nén ene åme sol plaece do martchî, ki trawe li gros hopea d' blankès måjhones aclouptêyes åtoû d' l' eglijhe. Mins ci n' est nén l' plouve k' a fwait rassaetchî les djins e leu trô; c' est l' ratindaedje di çou k' on n' sait nén, c' est do n' savu ni cwè ni come. Di pus, i gn a des voleurs et des calfûrtîs ki profitèt ki l' payis n' a pus nou mwaisse, po vudî les polîs et fé leus måles keures.
Après l' såvadje kitapaedje del dierinne bataye al dilongue do Bug (Mouze di Pologne), li påye, k' est so balance, a on gosse di cindes.
- Ha ! les Verts sont-st evoye ! Les Rodjes vénront i disk' a chal ?
Les Rodjes ? Ki l' diale les stronne ! Ti sais bén çou ki s' a passé l' an vint, ti nos l' as assez raconté ! Ki les Bolcheviks crevît ls ouys des efants et k' i drovît l' vinte des femes... crr... come çoula, après les aveur difoirci.
L' ome ni respond nén. I stind ses mwins, ses rexhès mwins d' payizan, ki n' ont nén avou l' tins d' s' afaiti, l' ôte djoû, do strinde li crosse d' on fizik. I les stind dvant lu come po rtchôkî l' vwès ki fwait raviker les spérs.
Li foumire tournikêye et s' enaireye tot-z epufkinant l' air del plaece basse di cir. Troes femes, ashiowes so des xhames, dispielèt leu tchaplet. Les ouys si tapèt so l' beneye tchandele di Notru-Dame di fevrî, k' on-z a espris po s' ahouwer do måleur.
I ploût a lavasse.
Et l' plouve croyliyêye des lujhantès rôyes sol poûssire di tot èn esté, ki maxhurêye les cwåreas.
... Li viyedje rawåde on n' sait nén kéne destinêye.
********************************
El coujhene d' amon l' curé, Catia, li siervante, vude on pô d' l' ôle e li ptite rodje lamponete ki pind dzo l' Aviedje di Czenstochowa. Ses setchès lepes mamouyèt ene priyire.
On vigreus côp d' maca so l' ouxh di dvant el fwait potchî e l' air.
"Kî est çki vénreut bén par on tins parey ? C' est co seur onk ou l' ôte ki s' amonne po nos fé saveur ene måle novele. Nolu n' nos apoite pus nole cråsse poye ou ene mezeure di blanke farene... et si les Rûsses vinèt come on l' dit, i broûlront tot, i boeront l' vén d' messe et i metront leus tchvås e l' eglijhe..."
Catia prind co l' tins do rsouwer l' botaye.
On deujhinme côp d' maca.
- Awêê ! On-z i va ! Elle awaite pa li fniesse.
Deus omes.
"On direut des gåres di bwès avou leus platès canotes. "
- Signeur ! Les...
Ele mete si pogn so s' boke po ravaler l' mot et court houkî l' curé. Ele ni bouxhe nén a l' ouxh divant d' intrer et c' est bén l' prumî côp di s' veye.
- Ojciec ! Rosianiny ! (Mon pere ! les Rûsses !).
Li priyesse, ki rfwait les awietes d' on live di messe po s' espaitchî di trop tuzer, rilive si tiesse et lait si ovraedje la. I s' ewaere di vey s' siervante tote foû d' leye, mågré k' i cnoxhe bén s' caractere di rouf-tot-djus.
- K' i gn a-t i, Catynca ?
- Les Rûsses... la... so li dvant !
- Tot doûs, tot doûs ! Dji m' va vey cwè...
- Tot doûs ! cwand, sol tins d' ene aloumire, il a compris k' l' eure est gråve. On grand froed lyi amonte disk' å cour.
"Signeur, a vosse volté ! "
********************************
Les deus sôdårds sont sol pas d' l' ouxh. Leus kurtkas (paltots d' ivier) sont bounes a stoide et l' aiwe ki court djus fwait des ptits poteas sol soû.
Come les troes cwårts des djins do viyaedje, li curé djåze bén l' rûsse.
- Zdrastuitié ! (Bondjoû)
- Camaeråde Curé, fwait l' ci k' a deus ptits cwårés sol rabat di s' col, nos estans frexhs et nos nos vôréns bén ahouter. Polans ns intrer e t' måjhone ?
"C' est drole, tuze-t i l' curé, i n' ont nén l' air contraire... "
- Awè. Amoussîz dvins.
- C' est ki nos estans nos bråmint.
Li priyesse tape on côp d' ouy sol voye. I s' rassaetche tot. Sacwants sôdårds rawårdèt, leu tiesse inte di leus deus spales. On direut des tchets plakés d' sirôpe.
- Awè ! vos estoz vos bråmint... dji n' a nén del plaece assez chal; mins vinoz avou mi, dji vs va moenner ôte pårt.
Et a Catia ki louke les èhès et k' est pus blanke ki del makêye
- Mi volez vs bén dner l' clé del såcrusteye, s' i vs plait, Catia !
- Li clé... pocwè fé l' clé?
- Po drovi l' ouxh, surmint !
Catia fwait des ouys ossu ewaerés ki les cis da Toumas, li pôve enocin do viyaedje. "Signeur ! alez vs leyî fé ene afwaire pareye? Alez vs leyî intrer ces tchéns la e Vosse måjhone?... Et l' curé ki n' a nén tant seulmint metou l' cålice et les buretes d' årdjint d' costé ! I vont haper tot... i vont raetchî sor Vos ! "
- Ké novele, Catia? Årîz vs sogne? Vos savoz portant bén ki l' bon Diu m' kidût la k' dji doe aler !
- Awè, monsieu l' Curé.
- Prindoz kékès botayes di vodca et s' les apoirtez e l' eglijhe, ces omes la edeurront bén ene goirdjêye... I gn a co do pan e cofe...
So l' tins ki l' curé moenne les sôdårds evoye, li siervante barbote tote seule tot-z apontiant çou k' i fåt. "Mizere et målediccion ! del vodca el måjhone do bon Diu ! Gn a nosse curé ki dvént sot !"
Ele mete les botayes et les hûfions dvins on cabas d' oizire, côpe troes pans d' deus kilos a bokets. "Dji m' elzî va pår diner do lård, on n' boet nén sins magnî crås... Louke don, i n' ont nou coutea inte di leus dints... " Elle ewalpêye li pan et l' bacon d' lård avou on boket d' rôlante toele k' ele nukeye a foice come po on long voyaedje.
Li paket fwait ene grosse croufe dizo l' chabrake ki lyi pind cåzu disk' a ses pîs.
"Signeur, benixhoz nosse curé et n' mi rovyîz nén non pus... "
********************************
Catia båjhe les pîs do grand Crisse del såcrusteye, mete si cabas al tere et tape li paket djus d' ses spales divant d' intrer pal bas ouxh e l' eglijhe.
Ele s' aspoye ene hapêye disconte do montant. Elle a sogne. "Ki fwait i, mon Diu ! "
Cwand ele adrouve l' ouxh, si cour bate d' assoteye.
Li curé est a djnos. On-z ôreut voler ene moxhe.
"I n' sont nén chal ! Mon Diu, soeyoz beni ! "
Ele sospire d' åjhe et intere pus avant. On n' ôt todi rén.
Mins...
Les sôdårds, ashious so les bancs, ont bodjî leu canote et, motoit, sins comprinde, loukèt l' lampe di l' åté, ki lût d' totes ses foices.
divins: Contes d' on payis d' ôte pårt, Jeanne Houbart-Houge, SLLW, 1981.
Rashiaedje e francès des bouyotes [traduction française des bulles]
Dessin 1: Les années ont passé sur " Djus-d'-la " (quartier d' Outre-Meuse à Liège, lit. En bas de là). La (vie en) ville et la Meuse s'écoulent toujours de la même façon. " Poires cuites !!! "
Dessin 2: Hé, tiens, (voilà) Nanesse. Tu prends du bon temps, là ?
Dessin 3: Tiens, le père " Gayette " (lit. boulet de charbon). Vous vendez du charbon en été, maintenant ? - Bien sûr, il est meilleur marché.
Sicrijhaedjes e walon: J. Houbart-Houge; Dessinaedjes: F. Walthery, Khani éditeur, 1988
Li vî bleu
Rashiaedje e francès des bouyotes [traduction française des bulles]
Dessin 1: Mon Dieu (litt. Saint-Matthieu), quelle nichée ! Tu a bien travaillé, frère vieux bleu. Ils deviendront tous des champions.
Dessin 2: Comme ils sont beaux, forts et vigoureux ! Je me sens tout attendri... comme un steak !
Dessin 3: Allo ! Ouvrez votre poulailler, Madame " Poulet ". On est hors de danger.
Sicrijhaedjes e walon: J. Houbart-Houge; Dessinaedjes: F. Walthery, éd. Dupuis, 1980
Tirage original: 40.000 ex., 2e édition: 40.000 ex., 3e édition 20.000 ex. (Source: F. Walthéry, emission " Radjoû "). La parution de l'album en 1980 a entraîné plusieurs " vocations " wallonophones chez les jeunes.
Sacwants scrijhaedjes di cisse waibe cial polèt esse dizo abondroets; nos les rsaetchrans foû s' i fåt. Sacwants bokets scrîts ezès walons coinreces polèt aveur sitî ene miete rassonrés po poleur shuve pus åjheymint les mwaissès-rîles do rfondou walon.
Some texts published on this site may be affected by copyrights and eventually need to be removed in the future.
Certains textes peuvent avoir subi des modifications mineures pour faciliter leur insertion dans le projet de langue nationale pan-wallonne.
