|
|
Roman de Georges Sfasie & Nicolas Staelens (roman) |
|
| ||||||
|
|
Roman de Georges Sfasie & Nicolas Staelens (roman) |
|
| ||||||
dierin rapontiaedje - last update : 2011-06-16
Dressêye :
Bokets do roman
Vicåreye des scrijheus
Gabriyel et Gabriyel
(Li 24 di decimbe 1990)
Les efants sont ddja rintrés d' Clouj dispoy deus djoûs, po passer Noyé a Vãleni avou l' famile. Å matén, on ls a dispierté foirt timpe, la k' ouy, c' est l' djoû di dvant Noyé, et l' djournêye serè longue. Divant minme di ddjuner, ons a evoyî Gabriyel mon ses grands-parints, ewou k' on va touwer on pourcea.
Li bon-pa a priyî tos les vijhéns, po l' aidî fé. I sont raploûs tertos e l' coujhene. Li boune-mame elzî a dné a tertos ene amlete ås cretons et on schûfion d' peket. Divins l' cinse, i gn a ene måjhone di brikes, ewou k' on dmeure e-n ivier, et padvant ç' måjhone la, gn a on djårdén k' est plin d' yebe, al bele såjhon. Pa padrî, gn a on corti sins yebe, et padvant l' corti i gn a ene måjhone di toirtchons avou troes ouxhs : onk po l' coujhene d' esté, onk po l' sitåve des tchvås et des vatches, ey onk po li rmijhe ewou k' on wåde les amonucions et les dvers. Dilé li gregne, gn a l' polî et l' ran.
Les omes sont-st e ran. I saynut d' rexhe li pourcea å corti et s' aprester a l' axhorer. Ene vijhene apresteye on bixhot po ramexhner l' sonk. Li bon-pa dit a Gabriyel : « Asteure ki vs estoz on vraiy ome, fåreut bén k' vos nos dnîxhe on côp d' mwin ! ». Li gamin balzene, mins les omes si recrestêynut et lyi dmander po l' moens d' assaetchî l' pourcea pa l' cawe, tins d' el singnî. I savnut bén ki ça n' sieve a rén ki d' tirer l' cawe del biesse, mins i s' dijhnut k' ça pout ahessî l' Gabriyel, si lyi dner do coraedje po l' singnaedje d' èn ôte pourcea.
« Si vos n' fijhoz nén avou nozôtes », dit-st i l' bon-pa, « vos n' magnroz pont d' såcisses. »
L' idêye di magnî des såcisses, ç' n' est nén avou ça k' i s' lairè adire, li Gabriyel, lu k' a s' cour tot scheté tot-z oyant l' pôve biesse ki winkele a fé raviker les moirts. Les omes tegnnut l' pourcea d' astok, po l' espaitchî di s' cobate, tins k' el bon-pa stitche si gros coutea e l' goidje del biesse.
Purade ki d' mete li mwin al bezogne, li Gabriyel sipite evoye. I n' a nén tiré l' cawe do pourcea, mins il a veyou tot çou k' s' a passé. Li pourcea rûteye, li Gabriyel brait, li sonk aspite pattavå et rodji l' nive.
Do côp ki l' pourcea n' winkele pus, les omes si rafeynut : « C' est bon ! », et l' låtchî. Cwate did zels saetchnut l' pourcea avou des coides disk' å mitan do corti, et leyî ene longue rodje roye so l' nive. I lyi dislaxhnut les pîs et wafyî des strins dsu. Poy il espudnut l' feu po lyi broûler les pwels. Sins k' nouk s' î atinde, li biesse si rmete so ses pîs, dispiertêye på feu, et cori foû d' leye. Gabriyel lyi acreye : « Evoye ! Abeye ! », mins l' pôve biesse, pus moite k' evike, plonke so on pilé del gregne, et s' aflaxhî djus. Les omes li rpudnut påzès pîs et l' rimete å mitan do corti.
Do côp k' on lyi a yeu rayi les pwels, il l' fåt discotaeyî. Li bon-pa s' aprepieye di Gabriyel et lyi dire padvant les djins : « Alez dabôrd, princesse ! Come vos n' avoz nén vnou singnî l' biesse avou nozôtes, vos dmanroz foû, a l' ouxh avou mi, po m' aidî al kipecî. »
A l' ouxh, i fwait -13°C. Termetant ki l' bon-pa et Gabriyel côpnut l' pourcea a bokets e corti, les ôtes omes poitnut les bokets e l' måjhone, po les cmeres fé l' restant des bouyes. Dimani a l' ouxh po cpecî ene biesse, c' est l' pus mwaijhe des bezognes, la k' on n' si såreut rtchåfer. Gabriyel saye di s' rischandi les mwins tot stitchant ses doets e l' tchå co tchôde do pourcea, si disgostant k' ça fouxhe.
Pus tård, å dinner, Gabriyel n' est nén ragosté padvant s' såcisse, adon k' les djins tchocnut les schûfions d' peket et s' rafyî. I n' sait croere comint k' ene biesse k' esteut so pîs gn a sacwantès eures, est asteure sitindowe a bokets ezès assîtes.
« Elle est boune, li såcisse, dowô ? », dit-st ele li boune-mame, tot riyant. « Vos avoz bén bouté; vos l' meritez bén ! »
Les paroles del boune-mame li fwaiynut pinser k' c' est tote si dfåte da lu. Divant k' el boune mame drovaxhe si boke, li Gabriyel si sinteut foû do djeu. Mins asteure, i vént d' aprinde ki, lu eto, il a bouté. Poy k' on lyi dit k' il a bén merité bén s' såcisse, c' est k' il a fwait s' bouye, come les omes. Divins s' tiesse, i fåt tchoezi inte deus sôres : fouxhe-t i k' i raetchreut l' boket foû di s' boke si shure si consyince; fouxhe-t i k' i sopoitreut l' idêye k' il a stî al bezogne, et dabôrd, magnî sins s' fé do mwais sonk.
« Al fén des féns », tuze-t i, « si tot l' monde fwait çoula, ci n' est nén mi k' pixhrè Mouze ». Adon, rapåjhî divintrinnmint, i magntêye si såcisse sint moti.
---------
Après l' dinner, li boune-mame lyi dit : « Gabriyel, rintrez abeye divins l' måjhone avou vosse sour, et vos aprester po-z aler heyî ! ».
E ces payis la, on heye todi, d' ene måjhone a l' ôte, d' ene cinse a l' ôte, al shijhe di Noyé. Po cmincî, c' est les efants, pus tård les grandès djins, dismetant k' les vîs dimornut al måjhone, bén å tchôd, po rçure les heyeus.
Cwand il ont yeu flotchî l' sapén, Gabriyel, Maricica et les efants des vijhéns si raploujhnut po-z aler heyî eshonne. Po cmincî, so l' peron des måjhones et ås finiesses, la k' i dmannut å froed :
Naşcerea Domnului nostru Noi o şcim toƫi cum au fostu... Irod au fost mâniosu Că şi-l taie pe Christosu...
... çou ki vout dire :
Li skepiaedje di nosse Signeur, Nos l' sepans tertos comint k' ç' a stî... Erôde a stî araedjî, Il aléve taeyî l' Crisse...
Cwand les djins lzî drovnut l' ouxh po les fé moussî ådvins, les råpéns tchantnut :
Scoală, gazdă, din pătuț Şi ne dă un colăcuț...
... çou ki vout dire :
Sitampez vos, dame, foû do litea Et si nos dnez on cougnoltea...
Poy, les djins les priynut al bele plaece. I s' dijhnut les noveles, et dner ås heyeus on cougnou, des gaeyes, des boubones et kécfeye deus çanses ey on hena d' tchôd vén.
« Vos n' estoz k' cwate. Vloz bén prinde nosse Viorel avou vozôtes ? », dit-st ele li cinsresse.
« Neni ! Dj' a froed ! », k' i s' dislaminte li valet.
« Alez dabôrd ! », ki li cmere ratake, « vos vs alez raduri ! Et cwand vos seroz avå les voyes, li Pere Noyé vos vénrè bistoker ! ».
---------
Tins k' el Viorel si mousse, les heyeus rmerciynut avou on dierin heye :
Mulțămim, gazdă, jupâne, Că ne-ai apărat de câne. De nu ne-ai vut apăra, Cânele ne-au vut muşca. Cânele ne-au vut mânca, Colac n’am vut căpăta.
... po dire :
Gråces, mwaisse, monsieu, Ca vos ns avoz disfindou do tchén. Si vos n' nos årîz nén disfindou, Li tchén ns åreut hagnî. Li tchén ns åreut magnî, Nos n' åréns nén rçû l' cougnou.
Ey i s' dijhnut n' onk l' ôte : « Bună seara lui Crăciun ! » - « Boune nute di Noyé ! ».
So l' voye, les cénk efants resconternut sacwantès soces : les tchanteus del sitoele, moussîs a rwès mådjes; Adan ey Eve avou l' Diale, eyet co ds ôtes.
Les grandès djins heynut eto, et rçure des cougnous et del gote. Å coron, n a-st ene soce di djouweus d' Betleyem. Gabriyel esteut mwais di n' nén awè polou aler avou les djouweus d' Betleyem ciste anêye cial. Tos les ans, i s' raploujhnut å cmince des Avéns et repeter leus roles. Come li Gabriyel esteut-st el veye, i n' a sepou aler ås repetaedjes.
Asteure ki nos djonnes heyeus ont fwait tot l' viyaedje, i pårtixhèt les heyes. I sont zels set : Viorel, Gabriyel, Maricica, Doyna, Tûndeu, eyet l' djermale Max et Moritz. Tot fjhant les pårts a môde di frés, i sondjnut ddja a l' anêye ki vént.
Rintrés al måjhone, les efants Maier drovnut les bistokes ki c' est l' Pere Noyé, sapinse zels, k' els a metou dizo l' sapén. Dins les ravôtiaedjes, gn av des norets d' tiesse, des tchåssetes et des wants.
Les efants s' coûtchnut a meynute, cwand il ont yeu rciné avou sacwants bokets d' cozonak å loucoum et des gaeyes.
Sacwantès grandès djins heynut disk' ås aireurs. Nén come ås ôtes djamas, k' on î va a l' eglijhe del matinêye. Å Noyé, a cåze do heyaedje di tote li nute, on cmince pus timpe. A Văleni, todi.
E viyaedje, li heyaedje finixh po d' bon a cwatre eures et dmeye å matén, cwand on tribole po l' prumî côp, ki c' est ene dimeye eure divant matenes.
Adon, Ana dispiete tot l' monde : « Abeye a messe ! On n' irè nén a matenes, mins po l' moens, i fåt aler a messe, ni fouxhe k' a Noyé ey a Påke ! ». Gabriyel respond : « Leyîz m' doirmi, moman ! ». Si mere ni s' leye nén adire : « Dji n' vou nén k' les djins nos traitrént d' payins. Abeye a messe ! Deus côps so l' anêye, ci n' est nén l' diale, taiss ! »
Ana est télmint grabouyeye po k' ses djins fouxhnuxhe bén moussîs, k' ele piede bråmint do tins. Ça fwait k' les Maier adårnut a l' eglijhe cwand l' priyesse est ddja ki tchante l' evandjîle. Maricica dmande tot chichlant : « Pocwè k' el curé tchante cwand i conte si fåve ? ». Ana lyi respond : « Taijhoz vos et schoûtez ! »
Pus tård, Gabriyel si dmande pocwè ki l' curé poite des mousmints ki rglatixhnut, et pocwè k' i fote del foumêye pattavå. Et douvént k' el corål poite des tchandeles. A l' ofertwere, i dmande tot bas a Maricica : « Douvént k' el curé poite ces kénkets la e ses mwins ? ». Maricica lyi respond : « Ç' n' est nén des kénkets. C' est l' cålice et l' platene. »
Li curé va å mitan des djins et mete li cålice po on ptit moumint so les tiesses des cias ki sont a djnos. Toplin d' viyès cmeres dårnut so l' curé. Abeyes come des aloumweres, ele pudnut l' coron d' si stole avou leus mwins et s' froter l' vizaedje avou, tot s' segnant rade rade, come des machines a keude. Après l' ofertwere, li mårlî vént mete e-n ôre les Maier : les femes al pawene, les omes a droete.
Po cschirer l' tins, Gabriyel conte les doets d' pîs des sints pinturés so les meurs. A on metou moumint, i s' dispiete di s' båke, cwand il ôt « Trei păstori », on vî noyé k' est tchanté come tchant d' comunion. Deus cmeres avou cwate påpåds riçuvnut l' coir et l' sonk do Crisse, k' el priyesse elzî stitche e l' boke avou on coyî. Gabriyel dimande a s' pere : « Eyet nozôtes, on n' î va nén ? ». Cătălin lyi respond : « Nozôtes, on n' est nén degnes.
Asteure, la l' mårlî ki s' pormoenne e l' eglijhe po dispårti do beni pwin, ki c' est po replaecî l' Sint-Sacramint.
Pômagnûle, Gabriyel si rafeye di poleur magnî s' beni pwin la. Poy, il ôt l' curé ki dit : « Rexhans e påye ! ». Infén...
Oyi mins neni ! La l' curé si mete a lére li lete pastoråle k' a stî evoyeye di l' eveke. Et gn a pont d' fén k' ça soeye houte.
Tolminme, vo l' la ki leye ouve, ey on tchante li dierin heye : Iisus s’a născut în seara de Crăciun.
Il est ût eures et dmeye å matén cwand il rinternut e leu måjhone. Il espudnut on bon feu d' hoye et ddjuner avou les amonucions d' pourcea k' il ont apresté aeyir.
(Li 24 di decimbe 1990)
Ciste anêye cial, les Delwaeye vont fiesti Noyé amon les parints da Pire, a Sint-Djîle-dilé-Brussele. « Moman nos a prometou ene platnêye come dinltins ! », dit-st i, l' Pire, tot s' raspepiant dedja. « Pôreut vali k' ele fwaiye mia a magnî ki l' dierin côp ! », k' ele respond si feme; « Li dierin côp k' ons î a stî po Noyé, la cénk ans, c' esteut do singlé må cût... Disgostant ! ».
Tote li famile s' a ashiou e l' oto. Aprume il ont passé prinde Nanna a Tcheslet. Pu hay evoye po Sint-Djîle ! Nanna tént Djenifer so s' schô, la k' c' est leye li moens pezante. Tins do voyaedje, Maria esplike a ses efants çou k' i fåt fé et çou k' i fåt waitî di n' nén fé : « Vos mindjîz voste assîtêye, minme si c' est mwais ! Èn sôrtixhoz nén vosse tchimijhe foû do pantalon ! Pont d' kieusses so l' tåve ! Èn côpez nén l' parole et cåzez come on vs a aprins ! Dijhoz s' i vs plait et merci. Ratindoz l' permussion po sôrti d' tåve ! »
« Kénès biestreyes ! », dit-st ele Nanna. « Vos n' lyi djhoz nén tot ça cwand c' est mi ki rçût ! »
Maria påpeye tot rwaitant s' mere e retrovizeu : « Oyi mins vos, n' èm dijhoz nén comint k' dji doe aclever mes efants. L' ôte, leye, ele ni s' djinne nén di m' fé comprinde... »
Maria n' a nén l' tins d' dire si fråze foû, ki Pire el côpe : « Taijhe tu avou tes sotreyes ! Moman n' est nén come t' el dis ! »
Les efants somadjnut et s' riwaitî etur zels, come po dire : « Oufti, la k' ça ratake co ! »
On gros cwårt d' eure å long, Maria et Pire si vont disburtiner insi. Leye evoye si bele-mere ås djotes. Et lu recassî a tchaeke côp ki s' mere n' est nén l' diale.
« Po dire li veur, ti n' as djamåy schorté l' coirdea di t' botroûle ! », dit-st ele po fini.
Po dvizer d' ôte tchoi, Nanna dmande ås efants : « Adon, cwè çki vs avoz dmandé å Pere Noyé ? »
Fredi drove si boke sins tårdjî : « Ene gaimboy ! Tos mes soçons end ont ene. Dji l' aveu ddja dmandé a sint Nicolai, mins dj' n' a yeu k' des miscotreyes ! »
Il a dit ç' dierin mot la, tot rwaitant s' mere e retrovizeu. Taiss ki l' Fredi n' croet pus a sint Nicolai, ni å Pere Noyé, da, mins ça l' ahåyreut ki ses parints lyi ofrixhrént des belès bistokes.
Si mere rinictêye : « Ci n' esteut nén des miscotreyes. T' as yeu ene bataye-naivieuse electronike ! »
Tot sintant k' ça rtchåfe, Nanna rcôpe : « Et vos, Gabriyel, cwè çki vs avoz dmandé ? »
Li pus naturelmint do monde, li råpén respond : « Ene popene Bårbiye. »
E l' oto tot l' monde si tait. « Mousseye come ene marieye ! », dit-st i co.
Djenifer est l' seule po dire åmen : « Oyi ! Mi eto ! Dji vou ene Bårbiye ! »
---------
On côp avnous a Sint-Djîle, li Pire toûne troes côps åtoû del peclêye di bildignes, po cweri ene plaece po parker l' oto. Fredi creye : « La ! Gn a on vî paltot ki vire si batch ! » « Mandaye ! », dit-st i, l' Pire, « li vî paltot, c' est t' papi ! »
Come d' efet, Papi lzî xhene ene sacwè come po lzî dire : « N' èm hapez nén m' plaece; dji rvén tot d' shûte ! ».
Après awè catourné co troes côps, li Pire reyussixh infén a s' gårer. « Ess seur ki l' oto d' a costé sårè rexhe ? », k' ele dimande li feme. « A ! I n' va cwand minme pus bodjî enute; c' est Noyé ! »
I sont padvant l' poite do bastumint et soner å djåzefone. Ôma lzî respond : « Dji vos va drovi l' ouxh. Mins n' prindoz nén l' monte-et-dschinde; il est djoké ! »
Wai li famile etire ki montëkë, ki gripëkë pitchote a midjote les cwate plantchîs. A poenne sont i padvant l' ouxh do cwårti, k' il oynut padrî zels li monte-et-dschinde ki monte et s' taper å lådje. Papi è mousse foû, tot binåjhe, avou dizo s' bresse on wastea-bwejhe edjalé. Et si sbarer : « Vos n' avoz nén prins l' monte-et-dschinde ? Portant i l' ont disroké djustumint å matén; c' est damaedje po vozôtes ! ».
Do côp k' i sont-st atåvlés, Ôma, fire come ene poye k' a trové on vier, vént avou l' soper so ene platene tote tchôde.
« Dji vs a apresté on sacwè d' foû bon eyet malåjhey a-z cujhner : des choesels à la termondoise. Cwand dj' esteu djonne, po fé des xhouzeles al termondwesse, on pierdeut bråmint do tins po-z aler a tos les ptits botchîs, po prinde tot çk' i fåt. Å djoû d' ouy, c' est co pus malåjhey, cwand k' ons a mezåjhe d' ene sacwè, la ki gn a rén dins les supermartchîs, et les braves botchîs di dvins l' tins n' sont pus la. Adon, åddins i gn a : des pancreyasses di vea, ene cawe di vatche, des tîmusses di bedot, do foete di pourcea, on pî d' berå, des rnos d' vea, des peumons d' åwe, des stoumaks di poye et des rostons d' coshet. Awè, gn a co do madere, del gueuze, des clawsons et des ôtès spéces. I m' a falou rôbaler tot Brussele foû po rtrover ttafwait. Dj' espere ki ça vos va goster. »
Po responde, Fredi fwait on « Bintch ! » tot hôt. Gabriyel pinse bén fé, si dire tot hôt al taxhlete : « Nonna, saiss, Fredi ! Moman nos a bén dit k' on dveut mindjî ttafwait, minme si c' est disgostant. »
Rodje, ahonteye, Maria s' vôreut raptiti et s' catchî dins on trô d' soris. Termetant k' Ôma fwait shonnance di n' rén awè oyou. Ele vude ene grande locêye e l' assîte di tertos. Poy, ele fwait l' benedicité. Divant minme di sohaitî « bon apè-vos », ele rimostrêye si bele-feye : « Vos efants ni s' savèt i fé l' sene di croes ?! »
---------
Les efants n' ont nén ddja fini leu-z assîte, k' i dimandnut l' permussion d' rexhe di tåve. Papi, avou s' cour come on pan, vout bén. Et lzî aloumer l' tévé.
« Nos avans eredjistré lanawaire ene ridifuzion do fime « Li Pere Noyé est ene mandaye ». Li cassete doet esse co dins l' magneto. »
Ça lyi prind on bon cwårt d' eure, å Papi, di s' kibate avou les telecmandes, li tévé et l' lijheu d' cédés. Fredi l' vôreut aidî, mins Papi ni s' leye nén adire. Infén, wai k' el fime kimince, a môde abeye abeye. Papi est foirt binåjhe di vey l' imådje et fé ene rimarke : « On l' a eredjistré cwand n aveut d' l' oraedje, c’est po ça k' l' imådje est on pô drole. »
Do ré k' Papy leye ouve, Fredi apice li telecmande et mete li fime comifåt.
« Mi grand-mame », dit-st i Papi, la k' il est revoye a tåve, « k' a vnou å monde dilé Lidje, m' a raconté kimint çk' on fiestixheut Noyé cwand elle esteut ptite. Tins del shijhe, les djins alént fé l' toû des måjhons po heyî. On heyive e walon, come di djusse, paski di ç' tins la, n' a k' les ritches ki djåzént francès. Ey on dnéve des cougnous. Poy ons aléve a l' eglijhe po schoûter l' messe di meynute. Pa des côps, aprume, on shijhléve matenes. Et poy, i n aveut l' prumire messe. Adon dji n' sai tot cwè. Poy li deujhinme messe, et co ene sacwè. Et, al fén, li troejhinme basse messe. Troes bassès messes, djans !
Mins c' est ki : les djins schoûtént seulmint l' prumire, pask' i fjheut trop froed dins l' eglijhe. Mins mi, dji n' a måy conoxhou tot ça. Dayeur, nosse pa esteut sociålisse. Ci n' est nén k' i n' croeyet nén å Bon Diu, mins les cantatîs tinént todi avou les patrons. Bawaite ! Mi grand-mame m' a-st aprins seulmint on heye :
Bondjoû, Mårene, et boune santé ! Dji vén cweri m' cougnou d' Noyé, Sav bén çou ki dj' vou dire, La k' èn efant a vnou ciddé, Pus bea k' ene andje do cir.
C' est po ça k’on fjheut des cougnous : po les dner ås heyeus. Mins asteure, i n' a pus rén ! »
« E nosse payis», dit-st ele Ôma, « c' esteut diferin. Cwand dj' esteu ptite, on s' moussive come des Rwès Mådjes, et tchanter dins les måjhones. On fwait co ça el Flande å djoû d' ouy, po ramasser des çanses po l' Tîce-Monde. »
« Mais ça, c' est purade po l' Fiesse des Roys dabôrd ! », k' el Papi rtchôke.
« Oyi, vos avoz råjhon, c' esteut po les Roys. Mi, dj' a stî sterzangeres. Nén ene estår di tévé, dowô ! Ene tchanteuse del sitoele. C' esteut råle po les båsheles. Mins on m' a moussî e Rwè Mådje et m' noeri l' vizaedje avou del soûfe. Et insi, dj' a polou aler avou les valets. »
« Di nosse costé », dit-st i, l' Papi, « li soûfe, c' esteut di l' esté. On m' noerixheut li vizaedje et m' poirter el porcession, po fé sint Måcrawe. ».
« Et mi, po fé l' rwè Baltazår ! », revoye li boune-mame, k' a todi ene pîce po mete e trô.
Les deus viyès djins xhaxhelnut avou leus rmimbrances. Adon k' Nanna, Maria et Pire les rwaitnut avou des airs di deus airs, la k' i s' sintèt foû del divize.
Maria ratake : « Dji voe ki vos vs etindoz bén, vozôtes... »
Nanna radjoute : « Ha ! Vos avoz yeu ene bele djonnesse. Mins mi ome et mi, nos avans viké nosse djonnesse dins l' pôvurté. Minme å Noyé... »
« Taiss ki nozôtes eto ! », k' ele respond, Ôma, « copurade après l' guere. C' est po ça k' nos avans bagué après Nonne. Foice ki, dins l' sud do payis, on pleut ovrer dins les tcherbonaedjes. »
« C' est la k' vos vs avoz rescontré ? », dimande-t ele, Nanna, sondjåde.
« Ittëkë et mi », k' i respond Papi, « nos ns avans rescontré al dramatike walone. Åré, nos avans djouwé eshonne on Betleyem, po ene shijhe di Noyé, e l' eglijhe, djusse divant messe. Po ça, ons a dvou repeter tot-z å long des Avéns, et c' est insi k' ons a hanté, paret. »
« Nosse dramatike si loméve : « Les Ridants Bedots ». Ey i m' shonne ki ça a stî e 1947 ! », acertene Ôma.
Come meynute aprepeye, Ôma lzî dit : « Wai, i va esse tins d' aler a messe. L' eglijhe di Sint-Djîle est djusse dilé. Nole mezåjhe di prinde li premetro u l' oto. C' est d' î aler a pî. Les efants rotnut voltî. »
Maria trove abeye ene escuze : « Les efants sont nåjhis. Dji va dmorer avou zels po les mete coûtchî. »
Ôma ni fwait nén bon cour so målès djambes. Et dire setchmint a s' fi : « Et vos, Pire, vos vnoz avou nozôtes, da ? »
Li Pire potche : « Come di djusse, edon, moman ! ».
Tot rexhant foû do bildigne, Ôma ni s' rastént pus :
« A ! Les efants d' ouy ! Ils vivent dans l'irréligion ! »
Fåt k' Papi deye li sinne :
« Cwand dj' esteu djonne, ons aléve a messe tos les dimegnes et les fiesses d' obligåcion. Ey on fjheut bråmint des sacwès po rén. Pa des côps, cwand gn aveut des etermints dins l' samwinne, ons î aléve siervi messe come coråls. Å Dilon d' Påke, on fjheut l' toû do viyaedje, et-z aler poirter del benite aiwe ås djins. »
---------
Dismetant, e cwårtî, Djenifer est tote vete : « Man, dj' a l' cour ki hourixh ! Dji m' va rnåder. »
Maria n' a nén co l' tins d' el poirter ås raiwires, k' el plin-tapis est plin d' rinådêyès di xhouzeles.
Cwand elle a yeu metou les efants coûtchî, Maria s' schene e cwate po rawè l' plin-tapis. Ele n' a nén co tot rxhorbou ki les ôtes rinternut d' messe. Et s' loukî lådje, come l' ôte est ascropowe a cwate pates, a cafroter les rvômixheures...
---------
Li leddimwin å matén, Fredi dispiete Gabriyel : « Gabî ! Dispiete tu ! Il est shijh eures å matén ! Li Pere Noyé a passé ! »
Co a mitan edoirmou, Gabriyel berlondje foû di s' bedreye et saeyî d' roter après s' grand fré, ki dåre so l' sapén d' plastike. Å pî di l' åbe di Noyé, les grands-parints n' ont nén co metou les bistokes. Portant, Ôma n' a nén rovyî d' ashir li ptit Djezus dvins l' crepe, divant d' aler coûtchî.
Fredi pestele avå tote li bele plaece, et randaxhî pattavå, tot-z esperant d' saetchî les bistokes d' ene sawou. Mins, å coron, i leye hatche et matche.
Gabriyel s' a flaxhî so on divan et s' redoirmi la. Dispierté på bardouxhaedje, li Pire arive e l' bele plaece, e panea-cou, et les revoyî platezak å lét :
« Av veyou kéne eure k' il est ? »
---------
Les deus eures ki shuvnut. Fredi dmane å lét avou, sins serer les ouys. Poy, cwand s' mame bouxhe a l' ouxh po les fé vni ddjuner, i rclame : « Aprume les bistokes, moman; les bistokes ! ».
I court et trover ene astaplêye di pakets metous åtoû del crepe. I drove li prumî paket k' i gn a s' no dsu et trover l' djeu d' societé « Les Misteres di Pekin ».
Si mame lyi shofele a l' oraye : « I gn a di l' electronike laddins. Dji l' a veyou al tévé. »
Fredi tape li boesse evoye et drovi l' deujhinme paket. On djeu d' etcheks !
« Ça, m' fi, c' esteut les djeus videyos di nosse tins ! », riyote-t i l' grand-pere.
C' est l' Djenifer k' a rçû l' pus grande boesse. Tote efoufieye, ele schire li papî et discovri ene coujhene Smoby.
Docô, ele pîle po ki s' pere lyi monte so l' pî so l' tchamp : « Dji vou fé a magnî tot d' shûte ! » endè va-t ele, pîlåde disk' a todi.
Gabriyel drove, lu eto, s' prumî paket. Et s' kischirer l' papî, po trover... « G.I.Joe ».
I rwaite ses parints avou ses schåyîs ouys et cmincî a braire. Ces-ci s' loucnut n' onk l' ôte, djinnés. Ôma si stitche etur di zels, avou deus ôtès bistokes, ene po Gabriyel et l' ôte po Djenifer :
« Li Pere Noyé a passé eto e nosse måjhone ! »
Avou on novea rafiya, Gabriyel drove si bistoke e minme tins ki s' sour. Et vo lzî la deus rglatixhantès popenes Bårbiye mousseyes avou des lådjès blankès robes, trop grosses po les boesses k' i gn a avou.
Asteure, c' est avou des låmes di djoye k' el Gabriyel creye di totes ses foices : « Merci, Pere Noyé ! »
(Li 19 di decimbe 2002)
C' est dvins leus alaedjes, dal Maricica et dås båsheles, di s' dispierter après nonne. Cwand elle a yeu dinné, Maricica a l' bouye di ratourner e-n almand et rashir so papî les letes sicrîtes pus timpe pa Serguey et Natalia. Co mwints côps, Natalia dene seulmint des racsegnes et des ôres a Maricica, k' ahive les letes, voye nén voye, å no d' Serguey et les siner « Ihren Freund, Abraham Fritz »: Vosse soçon, Abrahan Fritz.
Totes ces letes la sont plinnes d' afwaires nén catolikes po on sô. Tos djeus d' tirlibibi. Taiss, dowô ki l' ratind-tot n' est k' li copete di l' aspere.
Maricica tuze et ratuzer eyet racatuzer po sawè cmint rexhe di ç' trô cial. Ele s' è fote s' i fåt asteure k' elle ebague foû d' Almagne. Åré, ele djéreye todi pus après l' Roumaneye, di resse la po Noyé.
Mins douvént ci siné la, « Vosse soçon, Abraham Fritz » ? S' ele tchaireut so l' wastate, ça l' såreut aidî a si schaper. D' après les båsheles, ki djhént tni çoula di l' Oucrinnresse k' aveut schipé, li siné da Serguey, c' est l' acoplaedje di deus atuzes, deus viyaires ki l' Serguey a prins po ses modeles da lu : po cmincî, gn a l' « Ami Fritz », on persounaedje des scrijheus Erckmann et Chatrian. Divins leu roman, i cåznut d' on sakî ki vike franc come on tigneu. li deujhinme viyaire, c' est l' påtriyåtche et profete Abråm.
Mins Maricica aveut-st oyou djåzer d' on seu Fritz : li Fritz Haarmann, k' esteut on cougneu-moudreu, spoté « li vampire di Hanôve ». Po çou k' est d' Abråm, elle end aveut fok oyou cåzer.
Po mia comprinde les toûs d' rossea tchén då Serguey et po fé ki l' batch si rtournaxhe so l' pourcea, i lyi fåreut s' racsegnî pår so l' ami Fritz et so Abråm. Mins way ! ele n' a pus waire di tins et co moens des lives po waitî après çoula.
Maricica a co oyou dire ki Serguey fiestixh Noyé deus côps : aprume, li Noyé almand, cwand il va fé fiesse divins s' bouzin. Adon-pwis, el 6 eyet l' 7 di djanvî, cwand c' est Noyé po les Rûsses, i serrè l' ouxh do ratind-tot, po-z aler a l' eglijhe.
Po dire li vraiy, Serguey aveut ddja dit mwints côps k' i dnéve des cwårs po l' eglijhe ! Dabôrd, ele sårè motoit mete so pî on plan po cori evoye cwand Serguey et Natalia iront a l' eglijhe po leu Noyé. Mins adon, c' est dins ene cwénzinne di djoûs. Ele n' a pont d' tins a piede !
---------
Vo l' la don k' ele vént di s' lever, li Maricica, dabôrd k' il est seulmint ût eures do matén, télmint ele si gribouye. Cwand ele vout moussî e l' coujhene, ele schoûte a l' ouxh. C' est Natalia k' est copinant avou on gårçon do caberdouxhe.
« Cwè çki l' a tchôkî, po k' i s' margaye avou l' båshele del caisse do grand botike, veyanmint k' i n' sait tixhner ? Lacobén k' l' afwaire s' a djoké la. Sins mi, i n' såreut rén fé. Et dji lyi a ddja dit traze côps d' aler a ene sicole di langue. I n' vout nén. S' i såreut sprecler ene miete, i sereut a si åjhe po houkî å telefone les djins k' i fwait handele avou zeles. Mins il a honte. I lzî vout fé acroere k' il est Almand come zeles. Adon, i scrît des letes et les fé ratourner. Mins cwand i fwait les comussions, i n' comprind rén. Ça fwait k' i s' måvele et s' mwaijhi so les comeres ås caisses. Lacobén k' ele ni compudnut kendal. Dji di ça et dji n' di rén. Motoit k' i end a ki compudnut. C' est po ça k' i m' fåt tot fé... ».
Asteure Maricica comprind mia les pondants et les djondants. Ey erva-t ele al tchambe des båsheles ey emantchî s' plan.
« Si Serguey ni prinde ddja les poennes di lére çou ki dj' sicrî e-n almand avou s' siné, dabôrd, dji lzî scrirè a tertos et conter çou k' i s' passe vaici. Cwand il evoyrè les letes a ses camaerådes, motoit k' i gn årè ene sakî did zels ki ravoyrè s' lete al police. Hmm... Et si djamåy ci sereut Natalia ki lireut les letes ? Neni, nén ouy, la k' ele fwait les comussions po Noyé. Adon, tapans ås gaeyes ! S' ele les lét, å moens dj' årè sayî åk. Purade ki d' dimaner co on djoû dvins cisse gayole cial, i våt mia ki dj' asprouve ! Hmm... Dji n' såreu leyî djus les båsheles et ls abandner vaici. Ele ni pôrént rtourner e leu payis. Leus familes contnut sor zeles po lzî evoyî des cwårs. Mins e minme tins, leus djins ni savnut rén comint çk' les båsheles wangnnut ces çanses la. On bea côp, i discoverront l' potêye. No di hu ! Dj' åreu mia fé d' dimorer avou Nelu. Ou å moens avou moman et popa a Văleni. Si dj' rarive el Roumaneye, dji dmandrè a Gabi et Sanda di m' lodjî e leu måjhone, li tins ki dj' trove èn ovraedje et on lodjisse. Oyi, c' est ça k' dji frè. Et les båsheles ? Cwand ele si front ahonti padvant leus familes, ele mi front des eguegnes. Pår Alina, ki dmeure a Clouj. Si padecô dj' el resconterreu par après, ele mi frè vey les set croes et m' discåzer, por mi piede mi oneur. Ça n' fwait rén; si c' est l' police ki nos rabague tertotes, nos serons schapêyes. Voye non voye, les båsheles ni sårént nerén aviyî dvins ç' cotche a houres cial. On djoû, end årè ene ki sayrè di skifter tote seule, et l' Serguey l' atraprè et li spotchî. Adon, les ôtes ni oizront pus rsayî.
I m' fåt rexhe foû di ç' trô cial ! Signeur, abeye ! Cwè çki dji vs a fwait, ô, Bon Diu, po fini m' vicåreye retrôclêye vaici ? Dinez m' d' esse å mitan di m' famile a Noyé, ou å pus tård al Novelan ou ås Roys ! Dji vs promete ki si vos m' rexhoz foû did ci et m' diner ene oniesse ovraedje ôte pårt, dji bayrè tos les djoûs des tåtes ås bribeus. »
Maricica est la tchoûlant. Somadjant. Bon Diu d' bwès, ki voste åme est deure !
Mins e l' tchambe, les båsheles sont trop scrandes po-z ôre les tchoûlaedjes et s' dispierter.
---------
Å dinner, Maricica fwait shonnance di rén. Portant, ele ni oize nén loukî Natalia ezès ouys, tot sondjant k' si Natalia lét les letes k' ele va scrire, ça finixhrè må.
Fene vexhåde, Natalia l' riwaite avou ene air di deus airs : « Ça n' vos va nén, ô, vos ? Fåt esse binåjhe; bénrade ci serè Noyé ! »
Après l' dinner, Serguey esplike a Natalia çou k' i fåt scrire ezès letes ki Maricica ahivrè torade. Ele si dxhombere a dicter les idêyes a Maricica.
« Dji n' a pont d' tins po trinte-shijh meye esplikêyes. Ouy, dj' a bråmint d' l' ovraedje avou les comussions. Sayîz d' tirer vosse plan tote seule. Bénrade c' est Noyé, et dji n' so co nole pårt ! »
Ouy, ons a dmandé à Maricica di scrire cénk letes. C' est po cénk handeles, avou cénk omes diferins, ene lete po tchaeke. Ele conoxhe li traeyin come ses påters, la k' ele est bråmint pus k' ene penleuse, mins ele n' a pont d' idêye so les sacwès ki lyi pôrént siervi a åk. Ele kimince tchaeke lete avou ene londjinne fråze, ki gn a les afwaires da Serguey ådvins. A pårti do deujhinme hagnon, li deujhinme fråze comince a raconter platezak leu calvaire et dmander k' on les schape. Les ôtes paragrafes, ki shujhnut, sont pår des fråzes da Serguey. Tantea ki l' messaedje d' åscours est stitchî å mitan d' tchaeke lete, mins i n' a rén a vey avou les ôtès fråzes.
Po nén ki s' messaedje tape a l' ouy a Serguey, li ratourneure « The Blue Siren » est replaecêye pa : « on caberdouxhe båshele-di-mer coleur caclindje ». Avou ça, ele si dit ki, cobén ki Serguey tapaxhe èn ouy ås letes divant d' elzès mete al posse, i n' sårè rén adviner.
---------
Al nute, Maricica est dvins les fives. Ele sait k' c' est Serguey k' a posté les letes. Portant, i n' a rén dit. Mins ça n' el rapåjhtêye nén, la k' ele tuze ås ôtès båsheles. Ele kimince a s' fé do mwais sonk : « Pôvès mvêyes ! Ele si front arester pal police et passer l' shijhe di Noyé dvins ene sakêye prijhon, tot ratindant k' on les tchôke evoye foû do payis. Ele m' è vôront. Fåt k' dj' elzî dijhe cwè, al boune po k' ele pudnuxhe leus çanses avou zeles cwand l' police abizrè.
(Li 20 di decimbe 2002)
Todi dvins les fives après k' les letes ont yeu stî evoyeyes, li Maricica va trover les ôtès båsheles, et lzî dire cwè et come
- Mins comint ass oizou fé ça, sans nos dmander nost idêye ?
Ele si metnut tertotes a bawer sor leye, minme s' ele cåznut tot bas.
- Dji spere ki t' plan toûnrè a cou d' poyon ! Cwè çk' on frè, si l' police avore ? Vaici, å moens, ons a tchôd. Mins a l' ouxh, dai ?
Leu dvize est copêye d' on côp pås pas da Serguey k' aspite e l' tchambe des båsheles, avou deus måbelairs. Eyet Natalia padrî, k' ons ôt ses hôts talons. Et fé des rebolés ouys. Eraedjeye, k' elle est !
Serguey si dåre so Maricica et braire des sacwès e rûsse tot bouxhant sor leye. Les båsheles s' ont saetchî ene miete e-n erî et frumjhî. Natalia côpe li Serguey :
- Nén vaici ! Emoennans l' ôte pårt !
Les deus omes apiçnut Maricica et shure Serguey viè l' colidor, avou Natalia todi padrî, ki shût come on ptit tchén. Li binde arive padvant ene viye poite di fier, k' i gn a ene plake dizo po dire ki c' est l' tchambe electrike. Ene ôte plake dit : « Risse di moirt ». Ene troejhinme mostere li cråne d' Adan e-n on rodje triyingue. Ene cwatrinme erprezinte ene djin ki s' fwait zingler pa l' aloumwere.
Maricica s' rimimbere d' awè sovint veyou Serguey ki moussive pa cist ouxh cial. Ele pinséve ki ç' aveut stî po rarindjî on plon ou l' ôte.
On côp k' il a yeu poussî l' ouxh, ele si rind conte ki c' est sire shonnance [pure illusion]. Gn a on deujhinme ouxh, padrî l' poite, et i moussèt e-n ene lådje bele plaece, avou ene grande waitroûle. C' est tot çou k' i gn a d' pus grand avår la.
On côp ki l' ouxh a stî rserè padrî zels, Serguey kimince a spoûsler Maricica, termetant k' les deus omes li tegnnut di stok. I boerlêye des nétaleyes di mannestés todi e rûsse, mins leye ni comprind kendal. Cwand il est fén nåjhi, Natalia ratoûne :
- Vos avoz scrît a nosse camaeråde, Monsieu Stoltz, k' on vs margougne vaici. Paret k' vos avoz co scrît k' vos estoz prijhnire.
Ele s' abaxhe viè l' viyaire da Maricica :
- Cwè çki vos avoz scrît d' ôte ?
Maricica est co tchoûlant. Ele a må pattavå s' coir. Ele sint comint les froxheures si boschetêynut. Ele est disnortêye.
Poy ele waite li haeyime so l' djaive di Serguey, ki s' frote ses pougns. Ele djemixh :
- Rén d' ôte... Dji n' a rén scrît d' ôte.
Natalia ni s' djoke nén :
- A kî av co raconté vos mintes ? A cwantès djins ?
Maricica respond todroet :
- Nouk et nolu.
Natalia rpasse å rûsse po ratourner a Serguey.
- Mintresse !, creye-t i, po kî çk' ele si prind po s' mete disconte di mi, dwô ? Tådje ene miete ki dji lyi pete felmint s' gueuye !
Natalia saye di l' tini astok :
- Nonna, Serguey ! Si vos l' margougnîz pår, ele ni sårè pus responde a rén. Leyans l' vaici ene miete, po l' fé cåzer.
Serguey scheut s' tiesse come po dire k' i ça n' l' ahåye nén. I toûne araedjeymint åtoû d' Maricica. Les deus målairs l' ont låtchî et asteure ele est coutcheye a tere.
D' on côp, Serguey lyi boute on waeraxhe côp d' solé e s' vinte. Ele si ctoide di må. Natalia lyi esplike :
- Si vos vloz rexhe foû d' vaici, i vos fårè nos dire li veur. Azår ki vos avoz meyeu passer Noyé tote seule divins cisse tchambe cial ? Tuzez bén.
Natalia s' aprestêye a rexhe avou les deus scalots, cwand elle si rtoûne po co dire ene sacwè :
- Åd fwait, ni vs agrancixhoz nén d' vudî tote seule. L' ouxh est blindé et l' tchambe est disdramtêye. Vos ploz boerler tant k' ça vos fwait plaijhi : nouk ni vs sait ôre did foû.
---------
Maricica les louke a ståre ki rexhnut et serer l' ouxh a clé padrî zels. Ele dimeure co sacwantès munutes a tere. Pu s' sawè rastamper, ployeye e deus. Et braire ses ouys foû, disbeleye et l' coir fén moudri.
Cwand ele si recrestêye, ele si rind conte ki les meurs sont covrous d' on mousmint noer e rulief, come po les studios d' eredjistraedje. Natalia n' a nén minti : n' a nol brut a sawè rexhe foû di cisse tchambe cial.
Pitchote a midjote, ele s' astampe et s' ashir so l' canapé metou padvant l' grande waitroûle. Ele rilouke åtoû d' leye. Gn a ene astalåcion d' cinema d' måjhone. Gn a co des axhletes plinnes di dévédés.
Tot les spepiant, Maricica s' rind conte ki c' est tertos des fimes di pourcelreye.
A ç' moumint la, ses narenes sont cpiceyes pa ene pezante pufkene. Ele si saizixh tot rtuzant a l' istwere do « vampire di Hanove ». Et si on Fritz endè muchreut èn ôte ?
Neni : ele baxhe ses ouys et rwaitî tote disgostêye on batch plin d' mocoes d' papî pår cafroyîs. Ele si rsaetche e-n erî et tchaire so ele pile di dévédés eredjistrés. Gn a des tites dissu, k' ont stî scrîts e rûsse, al mwin. Ele ricnoxhe li scrijha d' Serguey. Poy ele si rind conte ki les tites, c' est des nos des båsheles, ses soçones do ratind-tot.
Ele prind ene plake la k' i gn a l' no d' Alina k' est scrît dsu, et l' sititchî e l' lijheu d' dévédés, k' est ådzo del tévé.
So l' imådje, ele ricnoxhe li decor : c' est ene tchambe do prumî plantchî. So l' waitroûle, c' est Alina k' on voet, dismousseye et agritchante, avou ene pratike do Blue Siren.
Dj' ô bén : les båsheles ni savnut nén k' on les filmêye.
Maricica saetche li plake foû. Ele est disgostêye avou tot çou k' ele a veyou.
- Ké coshet ! Li mandaye s' a-st amonté ç' cinema cial po pleur waitî ses fimes di pourcea a si åjhe. Si va-t i filmer les crapådes sins k' ele si dotexhe d' åk ! Gn a k' on mannet godi come lu po sepi mete so pîs on ratind-tot come ci-la. O ! Ki dj' el voe evi !
Des eures et des razeures å long, ele rote et caroter e l' tchambe. Ele saye di drovi l' ouxh, et s' dårer dsu, mais ça n' sieve a rén. Ele bouxh so l' ouxh avou ene tcheyire, disk' a spiyî l' tcheyire. Poy ele saye avou ene ôte. Ele bardouxhe totavå l' tchambe come ene zinglêye, et braire ses låmes foû.
Tot ç' ramdam la atchait on muroe k' esteut havté dilé l' ouxh. Cwand i toume al tere, i s' sipeye pår. Maricica creye, tote ewaerêye. On côp k' ele s' a yeu disbaré, ele si rind conte ki l' muroe esteut la po muchî on ptit cofe k' esteut astoké e meur.
Li cofe n' est nén fameus. So ene pitite taprece, li scrijha so les botons 3, 5, 7 eyet B est dabôrd disfacé. On n' î voet cåzu pus les chifes. Maricica tuze « Ça vout dire ki ces botons la sont les pus eployîs; adon, dj' avans l' sicret, la k' ça pout dner ki saze combinåjhons. Ça våt les poennes di sayî. »
Ele si mete a bouter les limeros k' on fwait avou les cwate botons, disk' a tant ki l' cofe si drove.
« Vola l' wastate ! », sapinse leye.
E l' astok-cofe, ele trove des liårds, on pistolet, et ene ramexhnêye di papîs et d' paspôrts. Si cour atake a bardouxhî. Ele saetche les paspôrts foû et rtrover l' sinne.
« Si dj' elzè prind tertos et k' dji n' mi sai schavner, dji m' frè touwer. Mins si dj' prin seulmint l' minne, motoit k' on n' voerè nén l' adire. »
Ele mete si prôpe paspôrt e s' potche et ritchôkî les ôtes e l' astok-cofe, k' ele rissere comifåt. I lyi shonne k' i lyi a falou des ans et des razans po fé ces djesses la.
Asteure, gn a si stoumak et ses boyeas ki tribolnut. Ele creve di fwin. Aprume, ele est sins rasta et ratinde k' on lyi vegne diner a magnî.
Après on tins, ele ni sait pus ratinde, ey ele si mete a fougnî pattavå. E-n on ridant, ele trove on saetchet d' grinnes di fleur do solo. « Serguey sipepeye ça tot loucant ses måssîs fimes ! », sapinse leye. Ele les magntêye, mins ça n' el ripaxhe nén. Ele rifougne et s' tchaire so ene clé. « Et si ç' sereut... ? » Sins î croere di trop, ele li stitche e l' sere di l' ouxh et tourner. Nodidjo ! C' est l' boune !
Maricica est tote efoufieye. « K' il est biesse ! I m' ressere vaici, tot-z ouxhant muchyî li clé ådvins ! Et mi, biesse avou, di n' nén awè cmincî pa cweri après l' clé »
Ele poûsse doucetmint l' prumî ouxh, poy l' ouxh di fier. Sins ôre ni huze ni muze.
« Fåt k' dji schipe radmint ! », k' ele pinse.
So l' betchete des pîs, ele monte so l' schålî ki moenne å plantchî d' flaxhe. Cwand elle est el grande såle, ele est pår sibarêye di vey ki totafwait est spotchî. Li loumire do djoû amousse åd triviè d' ene finiesse k' a stî spiyeye.
Pal trawêye finiesse, Maricica etind l' brut des otos so l' voye.
« Cwè ç' ki s' a passé vaici ? », sondje-t ele co. Elle advene k' i gn a pus ene åme ki vike drola.
Ele mousse foû pa l' ouxh d' intrêye do bastumint et chamter å pus abeye viè l' voye sins waitî e-n erî...
(Li 21 di decimbe 2002)
Aeyir al nute, cwand elle ont veyou comint çk' on aveut margougnî l' Maricica e l' tchambe a coûtchî, les båsheles ont-st avou l' hisse :
« Av' veyou ça ? Il est zinglé ou cwè ? Dj' a l' hisse ! Di cwè est i capåbe, ci mvé la ? Cwè çk' i nos frè cwand on sayrè d' leyî ouve et bizer evoye ? »
Ene ôte dijha : « Si måy li police avore a cåze des letes da Maricica, i n' fåreut nén k' nos seréns co vaici. Pôreut nén vali l' les djindåres abizrént enute ! »
Alina lzî derit : « Divant k' les policîs vegnnuxhe, il est capåbe di nos moudri. Pôve Maricica ! »
---------
Tins k' Serguey et Natalia s' eblavént avou Maricica, les båsheles ont metou on beu so pîs so fotches. C' est decidé : « On côp k' on serè foû do caberdouxhe, on s' saiwe evoye ! »
Cwand Natalia a vnou po lzî dire ki c' esteut l' tins po l' cåbaret cmincî, tchaeke båshele sepeut çk' ele aveut a fé. Dj' ô bén, ele conoxhént leu mestî, mins po enute, ele avént des noveas roles di rawete.
---------
I n' est k' ene eure å matén, li nute di vénrdi a semdi. Cwate did zeles diviertixhnut les pratikes å plantchî d' flaxhe. Adon ene did zeles monte la-hôt avou ene pratike k' est ddja sô. C' est onk k' ele conoxhe bén. Les cougnaedjes et les tchenaedje di totès sôres lyi ahåynut bén. Ele li hole di s' leyî pasner. I trefile et s' leyî adire. Ele li loye å lét tot fjhant des nuks si fernukés k' on batlî lu-minme n' elzès såreut disfé. Asteure k' i ratinde des cayreyes, ele lyi fote ene dispoûslêye avou l' kénket k' est so l' tåvlete di lét, disk' a tant k' i soeye maké. On côp k' ele lyi a cloyou s' gueuye, ele rinaxhe ezès potches del ome et saetchî çou k' ele vout : les clés d' si oto. Ele ridischinde el grande såle, mins e li spexheur, nouk ni s' rind conte ki l' ome n' est pus avou leye. Ele fwait on sene ås ôtès båsheles, come po lzî dire k' ele a tot fwait s' bouye. Ele ont comprins : c' est d' peter evoye, et nén cwand cwand !
---------
A cåze do disdut avou Maricica tins k' ele esteut egayolêye, li Serguey boet et s' forsôler. Tot d' on côp – va-z è vey pocwè – i lyi prind l' zine d' apougnî ene pratike et l' mancî di lyi spotchî ene botaye so s' tiesse. Po-z espaitchî l' margaye, Natalia kimande ås djins d' rexhe foû. Et serer l' cåbaret.
Ci candjmint d' programe cial est foirt ahessant po les båsheles : i n' fåt pus k' ele ratindexhe les aireurs po cori evoye.
---------
Cwand Natalia dit k' on sere botike, les pratikes si tchôcnut a l' ouxh. Adon k' el Serguey, tinou d' astoke a schipe pås deus gårçons, si coscheut come on diale dins on benitî.
Tot d' on côp, i schipe foû des mwins des tneus-astok, et vorer so l' ome k' il a mancî avou l' botaye. Et l' docsiner djamåy parey.
Å mitan del margaye, Natalia saye di les schåyî onk di l' ôte, tot-z evoyant les sôrtixheus inte did zels. So ç' tins la, les gårçons saynut di mete li pratike a houte.
Les båsheles si rwaitnut avou des grands ouys. Adon, totafwait s' escourcixh raddimint : ele profitnut do dalaedje et zûnter a l' ouxh a schipete avou les dierinnès pratikes.
So l' parkigne, po trover l' oto, ele aspoynut so l' boton del kimande did lon del clé d' l' oto. Les fares cligntêynut. Les båsheles abrocnut dins l' oto, et s' ashir ådvins. Pu, a Diu m' evoye !
Natalia, k' a veyou l' côp d' tins adramtêye asteure sol parkigne. Et court et court après l' oto. Al vude !
---------
A l' ouxh, gn a co sacwants moirzakès pratikes. Natalia rintere et n' pus sawè cwè fé avou les margayeus del grande såle.
Adon, gn a on hoûlåd ki rboerlêye. Vo vs la abeye abeye ene cariole di police ! Les policîs fwaiynut rintrer les pratikes ki sont-st a l' ouxh et lzès mete tertos å rcoe.
Natalia n' sait nén co ki c' est st a cåze d' ene des letes da Maricica. Onk des rçujheus s' aveut ddja doté d' åk, et advierti l' police.
Ey asteure, vo vs cial ene deujhinme cariole, k' aplonke, advierteye pa ene des ecdûtès pratikes. Les policîs s' metnut a fé passer les bardouxhes a tot ces beas oujheas la. I fougnnut pattavå l' bastimint. Cwand il arivnut å plantchî del cåve, il pasnut a costé d' l' ouxh do cinema d' måjhone. L' ouxh di fier lezî fwait acroere k' i s' adjixh d' ene tchambe electrike. Ça fwait k' il ont stî trover Maricica, sins l' rischeure, si sawè k' ele esteut la.
Å plantchî d' la-hôt, la k' i tchaiynut so l' ome elaxhî å lét. Mins n' a nouk ni sait – ni lu, et les policîs nerén – ki si oto a stî hapêye.
Serguey, Natalia et les cénk eployîs almands, on les tchôke e l' cariole et les emoenner å comissariat.
Vo ns la kimint k' el cåbaret « al Blouwe Sirinne » esta seré, pus timpe ki d' åbutude, å fén mitan del nute.
---------
Tant k' ås ancyinnès pinikes, ele sont binåjhes, minme s' ele ni sepnut waire wice k' ele vont ndaler, asteure. La sacwants djoûs, les coreuses-evoye avént sogne di zoupter evoye. Asteure ele sont fires di leu faitindje. Fires come des påwes
E l' oto, ele espudnut l' radiyo et schoûter çou ki leu shonne on heye. Dj' ô bén ene tchanson d' Noyé. C' est « Stille Nacht, heilige Nacht ». Minme s' ele n' è compudnut nén dtrop di cwè k' i rtoûne, ele ricnoxhnut l' vûze.
Si djiper tertotes eshonne : « A ! Ça, ç' n' est nén ene påjhire nute. Minme si ç' n' est nén co l' nute di Noyé. Mins c' est ene benite nute, vormint, la k' ons a schapé foû des grawes då Serguey ! »
Georges Sfasie et Nicolas Staelens, nén eplaidî so papî, apus ki l' boket "Cinema d' måjhone", k' a stî publiyî divins "Li Rantoele Belès Letes" l° 12 (Rantoele l° 58), esté 2011.
